Raad van Arbitrage in Bouwgeschillen: de oorlog in Oekraïne rechtvaardigt wijziging van de aannemingsovereenkomst

Arbiters van de Raad van Arbitrage in bouwgeschillen (‘RvA’) hebben in een arbitraal vonnis van 25 augustus 2022 (nr. 37.382) geoordeeld dat de oorlog in Oekraïne en de gevolgen daarvan hebben te gelden als onvoorziene omstandigheden in de zin van de art. 6:258 Burgerlijk Wetboek.

Dit betekent dat de opdrachtgever geen ongewijzigde instandhouding van de aannemingsovereenkomst mag verwachten. Hoewel deze uitspraak specifiek ziet op het geschil dat aan arbiters is voorgelegd, kunnen daar enkele relevante lessen uit getrokken worden.

Wat was er aan de hand?

De opdrachtgever en de aannemer hebben in het najaar van 2020 een aannemingsovereenkomst ten behoeve van de realisatie van eengezinswoningen en appartementen gesloten.

Artikel 15.2 van de aannemingsovereenkomst speelt een prominente rol in het geschil.

Daarin staat:

“Partijen komen overeen dat tussentijdse aanpassing van deze overeenkomst mogelijk moet zijn indien partijen daartoe gezamenlijk besluiten of in het geval er sprake is van één van de navolgende gevallen, waarop de meest gerede partij een beroep kan doen:

a. Indien zich een extreme onvoorziene wijziging van omstandigheden voordoet welke naar objectieve maatstaven een verdere ongewijzigde uitvoering van deze overeenkomst voor Partijen of een van hen in redelijkheid niet langer verantwoord maakt;”

In artikel 15.3 van de aannemingsovereenkomst staat:

“Indien zich (een van) de situaties in het voorgaande lid voordoet, zal de meest gerede partij, dat berichten via aangetekend schrijven aan de andere partij en zullen partijen gedurende twee maanden trachten om in minnelijk overleg tot aanpassing van de Overeenkomst en/of (een van) de Bijlagen welke termijn met wederzijds goedvinden kan worden verlengd. Indien partijen niet tot aanpassing kunnen komen, is sprake van een geschil zoals bedoeld in artikel 17.”

De aannemer is van mening dat de situatie zoals beschreven in artikel 15.2 sub a van de aannemingsovereenkomst zich voor doet door de oorlog in Oekraïne, en dat dit een onvoorziene omstandigheid is met serieuze, ingrijpende gevolgen voor de economische omstandigheden in Nederland.

Gelet daarop kan volgens de aannemer redelijkerwijs niet langer van haar worden verlangd dat zij tegen de oorspronkelijke aanneemsom zoals neergelegd in de aannemingsovereenkomst, het project bouwt en oplevert.

De aannemer heeft, naar aanleiding van de gevolgen van de oorlog in Oekraïne, een open begroting aan de opdrachtgever gepresenteerd. Opdrachtgever heeft het beroep van de aannemer op artikel 15 van de aannemingsovereenkomst echter steeds consequent van de hand gewezen waardoor partijen er niet in geslaagd zijn om in een minnelijk overleg tot een tussentijdse aanpassing van de aanneemsom te komen.

De aannemer vorderde in de procedure (beknopt weergegeven) dat arbiters bij vonnis bepalen dat hij een rechtsgeldig beroep doet op het bepaalde in artikel 15.2 van de aannemingsovereenkomst en dat tussentijdse aanpassing van de aannemingsovereenkomst, waaronder begrepen de aanneemsom, gerechtvaardigd is.

Oordeel arbiters:

Arbiters gaven de aannemer gelijk. Arbiters oordeelden als volgt:

“Op 24 februari 2022 is Rusland Oekraïne binnengevallen. Door de voortdurende oorlog in Oekraïne stijgen de prijzen van tal van producten, van sommige zelfs (zeer) sterk en niet alleen van gas, olie en benzine. De situatie op de toch al overspannen bouwmarkt met stijgende bouwkosten en (dreigende) (personeels)tekort en is alleen maar nijpender geworden.”

“De oorlog in Oekraïne en de gevolgen daarvan voor (onder andere) de bouw, hebben, naar het oordeel van arbiters, (inmiddels) te gelden als een van buiten komende extreme onvoorziene wijziging van omstandigheden welke naar objectieve  maatstaven  een  verdere  ongewijzigde  uitvoering  van  de aannemingsovereenkomst  voor  aanneemster  in  redelijkheid  niet  langer verantwoord maakt.”

“Wat de precieze gevolgen daarvan zijn kunnen arbiters nu in het midden laten en ook of er nog een beroep kan worden gedaan op andere onderdelen van artikel 15 van de aannemingsovereenkomst. De huidige situatie betekent in ieder geval dat aanneemster (inmiddels) terecht een beroep doet op artikel 15 lid 2 sub a. Dit artikel ziet, naar het oordeel van arbiters, op de volledige aannemingsovereenkomst en dus ook op de daarin opgenomen prijs.”

“Dat artikel 7:753 BW en paragraaf 47 UAV 2012 (beide bepalingen zien op kostenverhogende omstandigheden) niet van toepassing zijn verklaard in de aannemingsovereenkomst, maakt dat niet anders.”

Gelet op het bovenstaande zijn arbiters eveneens van oordeel dat er sprake is van een situatie zoals bedoeld in artikel 6:258 BW dat van dwingend recht is en bepaalt (voor zover hier relevant) dat de rechter op verlangen van een van partijen de gevolgen van een overeenkomst kan wijzigen op grond van onvoorziene omstandigheden die van dien aard zijn dat de wederpartij naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid ongewijzigde instandhouding niet mag verwachten.

De vordering van de aannemer wordt toegewezen en wel zodanig dat arbiters voor recht verklaren dat aannemer een rechtsgeldig beroep op artikel 15 lid 2 sub a van de aannemingsovereenkomst kan doen.  

Conclusies

Uit deze uitspraak van de arbiters van de RvA volgt – samengevat – dat de oorlog in Oekraïne, in dit geschil tussen partijen dat aan hen is voorgelegd, te gelden heeft als een van buiten komende extreme onvoorziene wijziging van omstandigheden welke de wijziging van een aannemingsovereenkomst kan rechtvaardigen. Het kwalificeert ook als een onvoorziene omstandigheid die van dien aard is dat de wederpartij naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid ongewijzigde instandhouding van de overeenkomst niet mag verwachten, in de zin van art. 6:258 BW. Partijen die worden geconfronteerd met bijvoorbeeld prijsstijgingen als gevolg van de oorlog in Oekraïne, hebben met deze uitspraak een handvat om de aannemingsovereenkomst te (laten) wijzigen. 

Meer weten over de gevolgen van de oorlog in Oekraïne voor de bouw en de mogelijkheden die partijen in dat kader hebben? Neem dan contact op met Jacob Henriquez, partner Bouw & Vastgoed bij Ploum (j.henriquez@ploum.nl / 06 12 10 13 68).