01 okt '25
De inzet van diensthonden door veiligheidsdiensten is al langer onderwerp van discussie, maar kreeg recent nieuwe aandacht na berichtgeving over export van Nederlandse honden naar Israël en hun vermeende gebruik tegen Palestijnse burgers en gedetineerden. In een rapport van 31 juli 2024 beschreef de Verenigde Naties (VN) getuigenissen over het “loslaten van honden” op gedetineerden als een vorm van marteling. Deze berichtgeving vergrootte de druk op de Nederlandse politiek om strengere regels in te voeren voor de export van dergelijke diensthonden.
Op dit moment worden diensthonden juridisch gezien als civiele goederen. Daardoor vallen zij niet onder de exportregels die gelden voor dual-use goederen. Voor dergelijke goederen geldt immers dat zij niet zomaar de grens over mogen. Dit riep dan ook de vraag op of diensthonden kunnen worden aangemerkt als zogenoemde dual-use-goederen: producten die zowel een civiele als een militaire toepassing kunnen hebben, en waarvoor strikte exportregels gelden.
In deze blog zet Zoë Poortvliet uiteen wat het Europese kader voor dual-use producten inhoudt, welke soorten goederen hieronder vallen, en onderzoeken we of diensthonden daarbinnen zouden kunnen worden geplaatst.
De EU kent speciale regels voor zogeheten dual-use goederen – oftewel: “producten, inclusief technologie en software, voor tweeërlei gebruik”. Deze regels zijn vastgelegd in Verordening (EU) 2021/821. De verordening zorgt ervoor dat in alle EU-lidstaten dezelfde regels gelden voor de uitvoer, doorvoer, overdracht en handel in dit soort goederen. Artikel 2 van de verordening omschrijft dual-use goederen als:
“producten, met inbegrip van programmatuur en technologie, die zowel een civiele als een militaire bestemming kunnen hebben, met inbegrip van producten die kunnen worden gebruikt voor het ontwerp, de ontwikkeling, de productie of het gebruik van nucleaire, chemische of biologische wapens of hun overbrengingsmiddelen, met inbegrip van alle producten die voor niet-explosieve doeleinden kunnen worden gebruikt en op enige manier bijdragen aan de vervaardiging van nucleaire wapens of andere nucleaire explosiemiddelen”
Oftewel: dual-use goederen zijn goederen die zowel voor civiele als voor militaire doeleinden inzetbaar zijn. Denk bijvoorbeeld aan een drone: populair als hobby, maar inmiddels ook een belangrijk middel in moderne oorlogsvoering. Of aan encryptiesoftware: cruciaal voor bedrijven om hun data te beveiligen, maar net zo goed bruikbaar in cyberoorlogsvoering. Uiteraard als aan bepaalde technische parameters wordt voldaan.
De verordening bevat in bijlage I een lijst met tien categorieën dual-use goederen. Die loopt uiteen van nucleaire materialen en elektronica tot scheeps- en ruimtevaarttechnologie. Voor de uitvoer van deze goederen buiten de EU is altijd een vergunning vereist. Welke producten precies op de lijst belanden, is het resultaat van internationale afspraken binnen zogenoemde exportcontroleregimes. Daarbij spelen criteria een rol zoals:
Daarnaast kent de verordening een zogeheten ‘catch-all-bepaling’. Dat betekent dat ook dual-use goederen die níet expliciet op de lijst staan, alsnog vergunningplichtig kunnen zijn. Bijvoorbeeld als duidelijk is dat ze bestemd zijn voor massavernietigingswapens of voor militaire toepassingen in landen die onder een wapenembargo vallen.
En dan de hamvraag: hoe zit het met diensthonden? Kunnen die worden gezien als dual-use? Op het eerste gezicht zou je denken van wel. Een (dienst)hond is in de eerste plaats een huisdier, maar kan dus ook worden getraind en ingezet als wapen of intimidatiemiddel. Vanuit die invalshoek lijkt een hond dus de kenmerken van een dual-use-item te hebben.
De Europese Commissie ziet dat echter anders. Nadat Nederland – op verzoek van de Tweede Kamer – dit punt in Brussel aan de orde stelde, was het antwoord van de Commissie duidelijk: dieren zijn géén dual-use goederen. Op 5 september jl. antwoordde de Commissie als volgt:
“Dual-use items are defined in the Dual-Use Regulation as items, including software and technology, which can be used for both civil and military purposes, including items that could be used for nuclear, chemical or biological weapons or their means of delivery.
Animals are not considered items in the sense of the regulation and thus cannot be included in the EU list of dual-use items. To note that the EU list emanates from the multilateral export control regimes which do not list animals either.”
Met andere woorden: de verordening kent geen aparte categorie voor dieren of andere levende wezens. En omdat de Europese lijst rechtstreeks voortvloeit uit internationale exportcontroleregimes (zoals het Wassenaar Arrangement) die ook geen dieren omvatten, is er simpelweg geen basis om honden als dual-use te classificeren.
Diensthonden kwalificeren dus niet als dual-use goederen en vallen dus niet onder het bereik van de verordening. Maar stel nou dat een product wél als dual-use wordt aangemerkt, wat betekent dat dan in de praktijk? Kort gezegd: zonder vergunning mag het de EU niet uit. Voor de uitvoer van dual-use goederen moet de exporteur een vergunning aanvragen bij de bevoegde nationale autoriteit (in Nederland: de Centrale Dienst voor In- en Uitvoer, CDIU).
De aanvraag wordt getoetst aan Europese én internationale criteria, waaronder:
Afhankelijk van de gevoeligheid kan de vergunning eenmalig, voor een specifieke transactie, of meer algemeen gelden.
Diensthonden vallen onder de huidige EU-regels dus níet onder de noemer dual-use goederen. Maar dit is slechts één voorbeeld: de lijst met producten die wél onder dit exportcontroleregime vallen, wordt alleen maar langer. Steeds meer technologieën en materialen krijgen te maken met strenge regels en vergunningseisen. Bent u benieuwd of uw producten onder dit regime vallen? Of wilt u meer inzicht in wat de dual-use wetgeving betekent voor uw organisatie? Neem dan contact op met Jikke Biermasz (j.biermasz@ploum.nl) of Zoë Poortvliet (z.poortvliet@ploum.nl).
Contact
03 dec 25
02 dec 25
01 dec 25
01 dec 25
26 nov 25
24 nov 25
24 nov 25
24 nov 25
24 nov 25
17 nov 25
14 nov 25
10 nov 25
Met uw inschrijving blijft u op de hoogte van de laatste juridische ontwikkelingen op dit gebied. Vul hieronder uw gegevens in om per e-mail op te hoogte te blijven.
Blijf op de hoogte van de laatste juridische ontwikkelingen in uw sector. Vul hieronder uw gegevens in om op maat gesneden juridische updates en uitnodigingen voor evenementen te ontvangen.
Volgen wat u interessant vindt
Krijg aanbevelingen op basis van uw interesses
{phrase:advantage_3}
{phrase:advantage_4}
We vragen u om uw voor- en achternaam zodat wij die kunnen gebruiken als u zich bijvoorbeeld inschrijft op een Ploum Kennisevent.
Er wordt automatisch een wachtwoord voor u aangemaakt. Zodra uw account is aangemaakt ontvangt u dit wachtwoord in een welkomstmail. U kunt er direct mee inloggen. Dit wachtwoord kunt u indien gewenst ook zelf aanpassen via de wachtwoord vergeten functie.
