Bijzondere bevoegdheid van de OR: het instemmingsrecht

Wat zijn instemmingsrechten?

Instemmingsrechten zijn vastgelegd in artikel 27 van de Wet op de ondernemingsraden (WOR). Dit artikel bepaalt dat de ondernemer voor bepaalde voorgenomen besluiten de instemming van de OR nodig heeft. Als de OR geen instemming verleent, kan het besluit in principe niet worden uitgevoerd. In dat geval kan de ondernemer wel proberen om toestemming van de kantonrechter te krijgen om het besluit toch te nemen. Het doel van instemmingsrechten is om de OR invloed te geven op besluiten die direct de werkomstandigheden en de positie van werknemers raken.

De belangrijkste instemmingsrechten van de OR

De OR heeft instemmingsrecht bij besluiten met algemene strekking op diverse terreinen, zoals:

1. Arbeidsvoorwaarden en beloningssystemen
   Bepaalde besluiten die de beloning van werknemers of arbeidsvoorwaarden raken, zoals een winstdelingsregeling, een spaarregeling en pensioenregeling, vereisen de instemming van de OR. De OR gaat echter niet over de primaire arbeidsvoorwaarden.
2. Arbeidsomstandigheden en veiligheid
   Besluiten die de arbeidsomstandigheden en veiligheid betreffen, zoals het invoeren van (nieuwe) veiligheidsmaatregelen, werktijden, pauzeregels en arbeidsomstandighedenbeleid, vereisen ook instemming van de OR.
3. Personeelsbeoordeling en functiewaardering
   Besluiten die gaan over de manier waarop werknemers worden beoordeeld, bijvoorbeeld nieuwe beoordelingssystemen of functiewaarderingsmethoden, vallen onder het instemmingsrecht van de OR.
4. Regelingen op het gebied van arbeidstijden
   De OR heeft instemmingsrecht bij besluiten over arbeids- en rusttijdenregelingen en vakantieregelingen. Dit omvat zaken zoals ploegendiensten, overwerkbeleid en flexibele werktijden.
5. Privacy en monitoring van werknemers
   Besluiten over het verwerken en beschermen van persoonsgegevens van werknemers vallen ook onder het instemmingsrecht van de OR. Denk hierbij aan camera’s op de werkvloer, monitoringsoftware en beleid voor e-mailgebruik.

Procedure en gevolgen van het ontbreken van instemming

Wanneer de OR instemmingsrecht heeft, kan de ondernemer niet zomaar eenzijdig een besluit doorvoeren. De procedure voor het nemen van een instemmingsplichtig besluit is als volgt:

1. Voorstel: De ondernemer doet een voorstel aan de OR en legt uit waarom het besluit wenselijk of noodzakelijk is.
2. Overleg: De OR bespreekt het voorstel en stelt eventueel vragen om de gevolgen voor de werknemers in kaart te brengen.
3. Besluit tot (weigering) instemming: De OR stemt in met het voorstel of weigert de instemming.

In geval van een weigering, wordt in de praktijk vaak geprobeerd om via overleg en aanpassingen alsnog tot overeenstemming te komen. Als de OR geen instemming verleent en de ondernemer zonder deze instemming toch het besluit neemt, is dit besluit nietig als de OR schriftelijk een beroep op deze nietigheid doet. De OR moet deze nietigheid inroepen binnen een maand nadat het besluit hem is medegedeeld of – als geen mededeling heeft plaatsgevonden – hem is gebleken dat de ondernemer uitvoering aan het besluit geeft. Bij geweigerde instemming kan de ondernemer ook de kantonrechter vragen om toestemming te verlenen om het besluit toch te nemen. De kantonrechter zal dan beoordelen of de OR in redelijkheid de instemming heeft kunnen weigeren.

Instemming onder voorwaarden?

In de praktijk komt het ook voor dat de OR aan de instemming bepaalde voorwaarden verbindt. Als de ondernemer aan de gestelde voorwaarden tegemoet komt, wordt instemming geacht te zijn gegeven. Een ondernemer betoogde in een zaak voor de kantonrechter Amsterdam uit 2023 dat instemming onder voorwaarden niet mogelijk is, omdat de WOR hier niet in voorziet. De kantonrechter bevestigde echter dat deze praktijk wél toegestaan is. Hoewel de WOR officieel alleen de keuzes ‘wel instemming’ of ‘geen instemming’ kent, betekent dit niet dat de OR geen voorwaarden mag stellen. Het moet wel duidelijk zijn dat als de ondernemer niet aan de voorwaarde voldoet, de OR zijn instemming niet verleent.

Tot slot

De instemmingsrechten van de OR zijn een belangrijk instrument bij het waarborgen van werknemersbelangen binnen organisaties. Door het instemmingsrecht kan de OR invloed uitoefenen op bepaalde besluiten die direct gevolgen hebben voor onder andere bepaalde arbeidsvoorwaarden, arbeidsomstandigheden, werktijden, privacy, en personeelsbeoordeling.

Meer weten?

Neem dan contact op, schrijf u in voor onze nieuwsbrief of kijk eens naar ons trainingsaanbod met cursussen medezeggenschap voor ondernemingsraden en ondernemers.