Levensmiddel of niet? De juridische status van kratom onder de loep

Wet- en regelgeving: wat is een levensmiddel?

Het wettelijk kader in verband met nieuwe voedingsmiddelen is neergelegd in:

1. Algemene Levensmiddelenverordening (Verordening (EG) 178/2002) (‘ALV’), met name artikel 2 waarin de definitie van levensmiddel (of voedingsmiddel) is neergelegd. In de definitie is onder meer bepaald dat hieronder niet vallen: geneesmiddelen in de zin van de Geneesmiddelenrichtlijn (sub d) en verdovende middelen en psychotrope stoffen in de zin van het Enkelvoudig Verdrag van de Verenigde Naties inzake verdovende middelen van 1961 en het Verdrag van de Verenigde Naties inzake psychotrope stoffen van 1971 (sub g);
2. Verordening (EU) 2015/2283 betreffende nieuwe voedingsmiddelen tot wijziging van Verordening (EU) 1169/2011 en tot intrekking van Verordening (EG) nr. 258/97 (‘Verordening Nieuwe Voedingsmiddelen’), met name artikel 3 (definities) en artikel 6 (de Unielijst van toegelaten nieuwe voedingsmiddelen) en het Warenwetbesluit nieuwe voedingsmiddelen en genetisch gemodificeerde levensmiddelen.

Controles bij binnenkomst worden uitgevoerd op grond van Verordening (EU) 2017/625 betreffende officiële controles en andere officiële activiteiten die worden uitgevoerd om de toepassing van de levensmiddelen- en diervoederwetgeving en van de voorschriften inzake diergezondheid, dierenwelzijn, plantgezondheid en gewasbeschermingsmiddelen te waarborgen (‘Controleverordening’).

De zaak: kratom bij binnenkomst geweigerd

Op 24 juni 2025 wees het CBb een uitspraak (ECLI:NL:CBB:2025:340) over een zending ‘Mitragyna speciosa dried leaves powder’ (ook wel bekend onder de naam ‘kratom’) die bij binnenkomst in Nederland werd geweigerd en in bewaring genomen. Kratom is afkomstig van een loofboom – de mitragyna speciosa – die groeit in Zuidoost-Azië. De primaire werkzame stof is mitragynine, een alkaloïde. Kratom heeft een stimulerend effect en in hogere dosis een verdovende werking. Het wordt ook wel gebruikt als recreatieve drug. De vraag die speelde was of kratom al dan niet terecht zou zijn aangemerkt als levensmiddel.

De discussie: levensmiddel?

De NVWA had een zending van 1.100 kg kratom in bewaringgenomen en de binnenkomst van een zending in de EU geweigerd. De reden was dat kratom volgens de NVWA als levensmiddel wordt aangemerkt in de zin van artikel 2 ALV en dit levensmiddel niet aan de wettelijke regels voor het binnen de EU brengen voldeed. Kratom mag op grond van Verordening (EU) 2015/2283 niet in levensmiddelen aanwezig zijn.

Appellant meende dat kratom ten onrechte in bewaring was genomen omdat het een psychotrope stof is en daarom niet als levensmiddel kan worden aangemerkt. Ook stond er op de luchtvrachtbrief vermeld dat het niet voor menselijke consumptie was. Uit de stukken (onder andere de material safety data sheet) van de producent was het product gekwalificeerd als kleurstof voor textiel. Het product werd door appellant al elf jaar als kleurstof verkocht en de douane merkte de zending kratom aan als een geneesmiddel.

Het bezwaar en beroep werden ongegrond verklaard. De rechtbank overwoog dat kratom geen geneesmiddel was en niet op de lijst voorkwam waar de uitzondering in artikel 2 onder g ALV naar verwijst. Kratom was volgens de rechtbank terecht aangemerkt als nieuw voedingsmiddel.

De uitspraak van het CBb

Niet in geschil was dat de rechtbank terecht had overwogen dat kratom als een levensmiddel kon worden aangemerkt, tenzij geoordeeld moest worden dat het valt onder één van de uitzonderingen genoemd in de definitie van levensmiddel in artikel 2 ALV. In hoger beroep is alleen nog in geschil of kratom valt onder uitzondering g van de ALV.

Het CBb overweegt dat kratom niet als verdovend middel of psychotrope stof is opgenomen in het Enkelvoudig Verdrag van de Naties inzake verdovende middelen van 1961 en het Verdrag van de Verenigde Naties inzake psychotrope stoffen van 1971. Dit betekent volgens het CBb dat de uitzondering van levensmiddel niet van toepassing is op kratom. Dat kratom vergelijkbaar is met stoffen die wel zijn opgenomen in deze VN-verdragen, maakt niet dat kratom ook onder de uitzondering van artikel 2, onder g, ALV valt. De duidelijke tekst van deze bepaling biedt voor een dergelijke uitleg geen enkel aanknopingspunt, aldus het CBb. Het CBb wijst er ook nog op dat een stof niet alleen een levensmiddel is als deze “bestemd zijn” om door de mens te worden geconsumeerd, maar ook waarvan redelijkerwijs kan worden verwacht dat zij door de mens zou worden geconsumeerd.

Conclusie

Deze uitspraak onderstreept dat de kwalificatie als levensmiddel niet alleen afhangt van de intentie van de importeur, maar ook van de objectieve verwachting van menselijke consumptie. Voor bedrijven die stoffen importeren met een alternatieve bestemming (zoals kleurstoffen), is het dus van belang om alert te zijn op hoe deze producten juridisch kunnen worden gekwalificeerd. Daarbij maakt het, zo blijkt uit deze uitspraak, niet uit of het betreffende product al jaren (in dit geval elf jaar) als kleurstof werd verhandeld en dat uit de stukken (material safety data sheet en luchtvrachtbrief) volgde dat het niet voor menselijke consumptie bestemd was en dat de douane de zendingen als geneesmiddel had aangemerkt.

Over Ploum’s team Internationale Handel, Douane en Voedsel- en Warenpraktijk

De specialisten van ons team Internationale Handel, Douane en Voedsel- en Warenpraktijk adviseren u graag omtrent de wet- en regelgeving alsook de vereiste juridische stappen bij het importeren, verkopen dan wel ontwikkelen van (nieuwe) voedingsmiddelen. Door onze jarenlange ervaring in onder meer de Voedsel- en Warenpraktijk, kunnen wij u snel en effectief van dienst zijn. Indien u vragen heeft over dit onderwerp of over andere kwesties rondom Internationale Handel, Douane of Voedselveiligheid- en wetgeving, kunt u contact opnemen met één van onze teamleden of neem rechtstreeks contact op met Mirjam Louws (m.louws@ploum.nl).