Feitelijk leidinggeven: gerechtshof veroordeelt bestuurder van grote afvalstoffenverwerker voor verkeerde opslag van asbest en accu’s en valsheid in geschriften.

Inhoud van de zaak

De tenlastelegging betrof allereerst het onrechtmatig opslaan van gevaarlijke afvalstoffen. Volgens het openbaar ministerie zouden accu’s niet zijn opgeslagen in vloeistofdichte bakken of onder een overdekking en zou asbest niet zijn opgeslagen in afgesloten containers, waardoor in strijd met de vergunning werd gehandeld. Verder zouden afvalstoffen vanuit Duitsland worden overgebracht zonder de vereiste EVOA-kennisgeving en waren diverse inkoopnota’s en begeleidingsbrieven voorzien van valse handtekeningen. Aan de natuurlijke persoon was tenlastegelegd dat hij feitelijk leiding zouden hebben gegeven aan de gedragingen van de rechtspersonen.

Standpunt van de verdediging

De verdediging voerde aan dat het openbaar ministerie niet-ontvankelijk verklaard diende te worden, omdat het bevoegd gezag het opslaan van de accu’s in strijd met de omgevingsvergunning zou hebben gedoogd. Verder bracht de verdediging in dat de omgevingsvergunning niet zou zijn overtreden, omdat er sprake zou zijn geweest van (wel toegestane) overslag en niet van opslag. Ten aanzien van de vermeende valsheid in geschriften schetste de verdediging twee alternatieve scenario’s waarin de ontdoeners zelf bonnen zouden hebben vernietigd of waarin derden onder hun naam accu’s zouden hebben geleverd. Met betrekking tot het vermeende feitelijk leidinggeven stelde de verdediging dat de verdachte geen leidinggevende rol had binnen het bedrijf, maar dat zijn vader die rol had. Er zou daarom geen sprake zijn geweest van actief en effectief gedrag dat binnen de definitie van “feitelijk leidinggeven” valt.

Oordeel van het hof

Het hof verwierp het beroep op de niet-ontvankelijkheid van het openbaar ministerie. Het eerdere niet-handhaven door het bevoegd gezag wekte geen gerechtvaardigd vertrouwen dat strafvervolging zou uitblijven. Het hof achtte vervolgens bewezen dat de rechtspersonen de vergunningsvoorschriften structureel hadden overtreden en dat sprake was van valsheid in geschrift.

Daarna was de vraag aan de orde of de bestuurder feitelijk leiding had gegeven aan de verboden gedragingen van de rechtspersoon. Het hof paste daarbij het kader toe uit het overzichtsarrest feitelijk leidinggeven (HR 26 april 2016, ECLI:NL:HR:2016:733). Voor feitelijk leidinggeven moet allereerst vaststaan dat de rechtspersoon een strafbaar feit heeft begaan. Dat is het geval wanneer de gedraging redelijkerwijs aan de rechtspersoon kan worden toegerekend, waarbij van belang is dat de gedraging in de sfeer van de rechtspersoon heeft plaatsgevonden. Nadat is vastgesteld dat de rechtspersoon het strafbare feit heeft begaan, wordt beoordeeld of een persoon feitelijk leiding heeft gegeven. Feitelijk leidinggeven kan bestaan uit actief en effectief gedrag, bijvoorbeeld beleid voeren dat onvermijdelijk tot een verboden gedraging leidt, of een wezenlijke bijdrage leveren aan een complex van handelingen waardoor een overtreding plaatsvindt. Ook passief gedrag kan voldoende zijn, bijvoorbeeld wanneer iemand bevoegd en verplicht was in te grijpen maar dat nalaat. Daarnaast vereist feitelijk leidinggeven een zelfstandig opzet: de leidinggever moet bewust de aanmerkelijke kans hebben aanvaard dat de verboden gedraging zou plaatsvinden.

Het hof stelde in deze zaak vast dat de verboden gedragingen aan de rechtspersoon konden worden toegerekend. Vervolgens oordeelde het hof dat de bestuurder actief en effectief gedrag heeft vertoond dat onder feitelijk leidinggeven valt. De verdachte werd namelijk binnen het bedrijf als leidinggevende beschouwd, nam personeel aan, gaf opdrachten en deed zich naar buiten toe voor als leidinggevende. Hij wist dat accu’s buiten werden opgeslagen en nam geen maatregelen om dit te voorkomen, terwijl dit wel van hem mocht worden verwacht. Daarmee heeft hij de aanmerkelijke kans aanvaard dat de overtredingen zich zouden voordoen, waardoor voorwaardelijk opzet is bewezen. Het hof concludeert dat hij feitelijk leidinggaf aan de verboden gedragingen.

Straf

De bestuurder kreeg een voorwaardelijke gevangenisstraf van zes maanden en een taakstraf van 240 uur.

Deze zaak bevestigt dat ook natuurlijke personen succesvol worden vervolgd voor milieu-gerelateerde fraudezaken. In dergelijke gevallen is vaker te zien dat aan bestuurders een forse werkstraf in combinatie met een voorwaardelijke gevangenisstraf wordt opgelegd.