Wetsvoorstel collectieve schadevergoedingsactie unaniem aangenomen door Tweede Kamer
Update d.d. 20 maart 2019: De Eerste Kamer heeft het voorstel op 19 maart jl. als hamerstuk afgedaan. De datum van inwerkingtreding volgt op een later moment.
Update d.d. 6 december 2019: Inmiddels is de datum van inwerkingtreding van de Wet afwikkeling massaschade in collectieve actie vastgesteld op 1 januari 2020.
De aandelenlease- en woekerpolisaffaire, de DES-dochters en de PIP-borstimplantaten: allemaal voorbeelden van situaties waarin massaschade is geleden. In Nederland is mogelijk om op collectieve wijze als gedupeerde de schade te vorderen in een dergelijke situatie. Toch was er nog een aantal haken en ogen aan deze regeling. Op 29 januari 2019 is deze regeling herzien en heeft de Tweede Kamer het
wetsvoorstel ‘Afwikkeling massaschade in collectieve actie’ van minister Dekker (Justitie & Veiligheid) unaniem aangenomen. In dit artikel gaan we in op het huidige systeem en bespreken we de aanpassingen die het wetsvoorstel met zich brengt.
Hoe zit het ook alweer?
Sinds 2005 bestaat in Nederland de Wet collectieve afwikkeling massaschade (WCAM). Deze wet maakt het mogelijk dat schikkingsovereenkomsten tussen gedupeerden en de schadeveroorzaker(s) algemeen verbindend worden verklaard door het Gerechtshof Amsterdam. Deze schikkingen worden doorgaans door daartoe in het leven geroepen stichtingen uit onderhandeld met de schadeveroorzaker(s). Belangenorganisaties zoals de VEB, Vereniging Eigen Huis en de Consumentenbond steunen dergelijke stichtingen regelmatig. De algemeen verbindend verklaring zorgt er in beginsel voor dat de schikkingsovereenkomst geldt voor alle gedupeerden. Dit is anders als gedupeerden besluiten zich niet te binden aan de schikking door middel van de zogenaamde opt-out regeling.
In het huidige systeem kunnen problemen ontstaan als er onduidelijkheid of onenigheid is over de aansprakelijkheidsvraag. Het treffen van een schikking blijkt bijvoorbeeld lastig als de veroorzaker van de schade van mening is dat hem geen schuld treft. Een collectieve actie op grond van artikel 3:305a BW biedt dan uitkomst. Op deze manier kan een belangenorganisatie voor een grote groep gedupeerden één procedure bij de rechter voeren om een verklaring voor recht te vragen (bijvoorbeeld om de aansprakelijkheid te laten vaststellen). Het is echter niet mogelijk om in die procedure ook schadevergoeding in de vorm van geld te vorderen. Gedupeerden hebben dus wel een verklaring voor recht via de collectieve actie, maar moeten vervolgens een individuele procedure starten om daadwerkelijk schadevergoeding te krijgen. Een omslachtig systeem dat alle partijen onnodig in onzekerheid laat en daarnaast veel tijd en geld kost. Genoeg reden voor het kabinet om met een nieuwe wet te komen.
Het wetsvoorstel
Op 29 januari 2019 heeft de Tweede Kamer het wetsvoorstel ‘Afwikkeling massaschade in collectieve actie’ unaniem aangenomen. De onmiddellijke aanleiding voor het wetsvoorstel was de motie Dijksma van 3 november 2011. Met het wetsvoorstel wordt tegemoet gekomen aan de wens vanuit de maatschappij om de afwikkeling van collectieve schadeprocedures te stroomlijnen en te vereenvoudigen. De wet bevat een aantal maatregelen, maar de meest in het oog springende ziet op de collectieve schadevergoedingsactie. Waar een rechter voorheen geen schadevergoeding kon toekennen in een collectieve actie kan dat met de komst van een nieuwe wet wél. De rechter kan in dat geval in één en dezelfde procedure de aansprakelijkheid vaststellen en een schadevergoeding toekennen. Dubbele procedures en afhankelijkheid van de welwillendheid van de schadeveroorzaker om te schikken zijn dan ook verleden tijd, indien dit voorstel wet wordt.
Zet dit dan de poorten open voor een claimcultuur naar Amerikaans model? Het antwoord is nee. Naast deze collectieve schadevergoedingsactie bevat de wet nog een aantal andere maatregelen die moeten voorkomen dat er een wirwar aan claimorganisaties bestaat en ondernemingen voor elk wissewasje door gedupeerden collectief voor de rechter kunnen worden gedaagd.
Waarborgen om excessieve claimcultuur te voorkomen
Om een ongezonde claimcultuur te voorkomen is een onder andere een drietal waarborgen ingesteld: er vindt een groepering van belangenbehartiging plaats, er worden eisen gesteld aan de belangenorganisaties en er zijn hoge drempels bij het instellen van een collectieve schadevergoedingsactie. Deze waarborgen zien op alle collectieve acties en dus niet alleen de schadevergoedingsactie.
Alle collectieve acties moeten bij een register worden ingeschreven. Als blijkt dat zich meerdere organisaties hebben ingeschreven voor één schadeveroorzakende situatie dan zal de rechter de meest geschikte van hen aanwijzen als exclusieve belangenbehartiger. Deze partij zal dan namens alle belangenorganisaties procederen. Ook hier geldt dat gedupeerden kunnen afzien van een procedure via de opt-out regeling. Dankzij de exclusieve belangenbehartiger wordt voorkomen dat een onderneming met tientallen organisaties te maken krijgt bij de afwikkeling van de schade.
Daarnaast moeten de organisaties die zich inschrijven in het register voldoen aan verschillende vereisten. Zo dienen zij onder andere over een website te beschikken met relevante informatie, voldoende middelen te hebben om te kunnen procederen, voldoende ervaring en deskundigheid hebben en een toezichthoudend orgaan hebben.
Tot slot dient de collectieve actie zelf ook te voldoen aan een aantal voorwaarden. De exclusieve belangenbehartiger zal bijvoorbeeld aannemelijk moeten maken dat een collectieve procedure efficiënter en effectiever is dan een individuele procedure en dat het aantal personen en het financiële belang wel groot genoeg is.
Advies nodig?
De nieuwe wet stroomlijnt dus, indien het voorstel wet wordt, het proces rondom de afwikkeling van massaschade en maakt het gemakkelijker voor gedupeerden om hun schade vergoed te zien. Daar staat tegenover dat er aantal maatregelen is getroffen die drempels opwerpen om een dergelijke collectieve actie te kunnen instellen. Ondernemingen zijn hiermee beschermd tegen een excessieve claimcultuur.
Bent u gedupeerd en wilt u graag advies over de mogelijkheden om uw schade, al dan niet collectief, vergoed te krijgen? Wordt u geconfronteerd met een collectieve claim of bent u als onderneming niet zeker van uw zaak en wilt u een inschatting van de mogelijke risico’s? Neem dan contact op met
Natalie Vloemans of
Nicole de Boer.