Nieuwe Europese Richtlijn Milieustrafrecht aanstaande: ook het strafrecht heeft te maken met klimaatverandering

Juridisch Nieuws

04 apr '24

Auteur(s): Jouko Barensen en Hugo van Aardenne

De Raad van de Europese Unie heeft de “Richtlijn inzake de bescherming van het milieu door middel van het strafrecht” aangenomen. De Richtlijn is een aanscherping van eerdere Europese richtlijnen (2008/99 en 2009/123). De nieuwe Richtlijn is nog niet in werking getreden. Dat gebeurt drie weken na publicatie in het publicatieblad van de EU (de publicatie moet nog plaatsvinden). Na de inwerkingtreding hebben de lidstaten twee jaar de tijd om de Richtlijn te implementeren in het nationale recht.

Het zal dus nog enige tijd duren voordat het nationale (straf)recht kan worden ingezet om de aangescherpte bepalingen te handhaven. We geven toch vast een korte vooruitblik, want uit een aantal recente ontwikkelingen blijkt dat het milieustrafrecht nu al ‘in de lift zit’.

Hiermee bedoelen we dat er steeds hogere straffen worden opgelegd, maar ook dat er in zijn algemeenheid in toenemende mate aandacht is voor de strafrechtelijke handhaving van milieudelicten. Het eerste blijkt bijvoorbeeld uit recente uitspraken van de rechtbank Oost-Brabant die betrekking hebben op een aantal bedrijven op de site van Chemelot. Zie bijvoorbeeld Rechtbank Oost-Brabant 30 januari 2024, ECLI:NL:RBOBR:2024:306; in welke zaak één van de betrokken bedrijven een voor strafrechtelijke begrippen ongekend hoge boete van EUR 10.000.000,- kreeg opgelegd. Het laatste blijkt uit de recente indiening van het wetsvoorstel “wet strafbaarstelling ecocide” (waarover de Raad van State op 2 april jl. nog zeer kritisch oordeelde, zie Advies over initiatiefwetsvoorstel om ecocide strafbaar te stellen - Raad van State), maar bijvoorbeeld ook uit een aantal aangiftes dat werd ingediend tegen diverse bedrijven die ervan worden beschuldigd opzettelijk het milieu te vervuilen. En uiteraard uit de media-aandacht die daaraan weer werd besteed.

Terug naar de Europese Richtlijn. Deze spreekt over hogere sancties. Het uitgangspunt in het Europese recht was al dat sancties doeltreffend en afschrikkend dienen te zijn. Dat uitgangspunt wordt gehandhaafd: voor de zwaarste delicten moeten aan rechtspersonen maximumboetes van tenminste EUR 40.000.000,- óf tenminste 5% van de wereldwijde jaaromzet kunnen worden opgelegd. Voor wat betreft natuurlijke personen moet de wet op de zwaarste delicten (die een overlijden tot gevolg hebben gehad) een maximum gevangenisstraf van tenminste 10 jaar stellen. Dat mag dus nog hoger zijn.

Daarnaast schrijft de Richtlijn voor dat het nationale recht bepalingen bevat die daders kunnen verplichten om het milieu te herstellen of de schade te vergoeden, die bepalen dat hen de toegang tot overheidsfinanciering kan worden ontzegd, of die bepalen dat hun vergunningen kunnen worden ingetrokken.

Verder bepaalt de Richtlijn dat in ieder geval een 20-tal specifiek genoemde misdrijven in het nationale recht strafbaar moeten worden gesteld. Dat waren er voorheen 9. Nieuwe strafbare feiten zijn onder meer de handel in hout, de illegale recycling van vervuilende onderdelen van schepen en ernstige inbreuken op de wetgeving inzake chemische stoffen.

Wij voorzien dat de inwerkingtreding van de Richtlijn één van de factoren zal zijn die een rol zullen spelen in de door ons verwachte toename van strafrechtelijke onderzoeken op het gebied van het milieu(straf)recht. We verwachten ook dat de aangepaste wet in toenemende mate zal worden gebruikt om strafrechtelijke aangiftes op te baseren. Ook in dat opzicht zien we ons geconfronteerd met ‘klimaatverandering’.

Heeft u meer vragen over de Richtlijn, of over gerelateerde onderwerpen? Neem dan contact op met Jouko Barensen of Hugo van Aardenne.

Contact