Productie, import en export van levensmiddelen: wat zijn de aandachtspunten?

Registratie en erkenning

Een bedrijf actief in de productie, de bereiding, de opslag, de handel of het transport van levensmiddelen dient zich allereerst te laten registreren of een erkenning aan te vragen bij de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA). De NVWA is de toezichthouder in Nederland op het gebied van product- en voedselveiligheid.

Een bedrijf heeft een erkenning nodig voor de productie van levensmiddelen van dierlijke oorsprong, bestemd voor humane consumptie. Deze verplichting geldt in sommige gevallen ook voor bedrijven die levensmiddelen van dierlijke oorsprong hanteren of opslaan. Bedrijven die altijd erkend moeten zijn, zijn bijvoorbeeld bedrijven die slachtactiviteiten verrichten of koel- en vrieshuizen waar vlees onder geconditioneerde omstandigheden wordt opgeslagen. Daarnaast is een erkenning vereist als sprake is van intraverkeer (op de EU-markt). Producten voor export dienen namelijk altijd uit erkende inrichtingen te komen. Uitzonderingen zijn onder andere bedrijven die levensmiddelen produceren die zowel producten van plantaardige oorsprong als verwerkte producten van dierlijke oorsprong bevatten. Ook uitgezonderd zijn detailhandelsbedrijven die leveren aan de eindverbruiker of aan andere detailhandel.

Voorts moet worden opgemerkt dat er ook uitzonderingen zijn op de registratieplicht voor bedrijven, zoals erkenningsplichtige bedrijven of in het geval van productie van levensmiddelen voor particulier, huishoudelijk gebruik of huishoudelijke bereiding van levensmiddelen voor privégebruik. Ook geldt er een uitzondering op de registratieplicht voor producenten van primaire land- en tuinbouwproducten die kleine hoeveelheden rechtstreeks leveren aan de consument of aan lokale detailhandelaren.

Opgemerkt bovendien dat een bedrijf dat erkenning nodig heeft, zich niet ook nog eens hoeft te registreren. De NVWA heeft voorts een ‘Beslisboom erkenning van bedrijven’ gepubliceerd welke kan dienen als een handige tool als een bedrijf twijfelt of het onder de registratie- of erkenningsplicht valt.

Productie- en hygiënevoorschriften

Een volgende punt van aandacht is de productie- en hygiënevoorschriften die gelden voor levensmiddelen. Een bedrijf dat levensmiddelen produceert, vervoert en opslaat moet volgens de Europese regels voor levensmiddelenhygiëne werken. Dit houdt onder meer in dat een producent moet beschikken over een voedselveiligheidsplan en dat wordt gewerkt volgens de HACCP-principes (Hazard Analysis Critical Control Points) waarmee voedselveiligheidsrisico’s in kaart worden gebracht. Dit is over het algemeen gedekt als de exporteur buiten de EU over een GFSI certificering beschikt en bij de productie en verzending rekening houdt met de specifieke Europese voorschriften. Het is voor de Europese importeur belangrijk om dit contractueel met de buiten de EU gevestigde leverancier vast te leggen.

Kwaliteit- en veiligheidsvoorschriften levensmiddelen

De importeur van levensmiddelen moet bij import – door overlegging van documenten – kunnen aantonen dat de betreffende levensmiddelen voldoen aan de Europese  eisen op het gebied van voedselveiligheid. Onveilige levensmiddelen mogen immers niet in de handel worden gebracht. Dit verbod is onder meer opgenomen in de Europese Verordening (EG) 178/2002 (Algemene Levensmiddelen Verordening (ALV) of General Food Law), die de  basisregels voor voedselveiligheid en voedselkwaliteit omvat.

Documentencontrole door de NVWA bij import

Naast de inhoudelijke voedselveiligheidsvoorschriften, gelden er nog specifieke regels ten aanzien van officiële controles. Deze worden bij invoer uitgevoerd ter controle of aan wet- en regelgeving is voldaan. De importeur van levensmiddelen moet bij import veiligheid en overeenstemming met de voorschriften van de geïmporteerde levensmiddelen kunnen aantonen door het aanleveren van de daartoe vereiste documenten. De verplichte documentatie die moet worden aangeleverd is enigszins afhankelijk van het soort levensmiddel evenals het land van herkomst. Mocht na controle door de NVWA blijken dat er sprake is van een niet-conforme of afwijkende zending, dan wordt de betreffende zending officieel in bewaring genomen en – behoudens wanneer de tekortkoming kan worden hersteld – aan de grens geweigerd voor import. Afhankelijk van het resultaat van de verdere beoordeling, kan de NVWA een aantal maatregelen opleggen, zoals: de zending laten (weder)uitvoeren naar het land van herkomst of naar een (andere) plaats buiten de EU, de zending laten vernietigen of in sommige gevallen de zending levensmiddelen zodanig aanpassen/bewerken waardoor zij in overeenstemming worden gebracht met wet- en regelgeving.

Exportdocumenten

Om levensmiddelen te kunnen exporteren naar landen buiten de EU, moet de exporteur van levensmiddelen exportdocumenten aanvragen bij de NVWA. Let op dat er een onderscheid gemaakt kan worden tussen de exporteur en de aanvrager. Een exporteur is de opdrachtgever of eigenaar van de te exporteren levensmiddelen. Dit kan, maar hoeft niet, dezelfde te zijn als de aanvrager. De exporteur wordt op het document vermeld en kan ook buitenlands zijn. De aanvrager is degene die de documenten aanvraagt. Deze aanvrager moet in Nederland gevestigd zijn, over een
NVWA klantnummer (debiteurennummer) beschikken en onder toezicht van de NVWA staan. Voor het exporteren van levensmiddelen geeft de NVWA Food/Non-Foodverklaringen en/of Free Sale Declarations. Een Free Sale Declaration is vereist voor het verkrijgen van markttoegang tot het betreffende exportland. Met deze verklaring kan de aanvrager (exporteur) het levensmiddel laten registreren in het betreffende exportland voor het verkrijgen van markttoegang. Een Food/Non-Foodverklaring is wel bedoeld voor een specifieke exportpartij, door middel van een omschrijving van de betreffende exportpartij die gekoppeld is aan die partij. In een Food/Non-Foodverklaring zijn alle verklaringen en variabele gegevens vermeld die kunnen dienen om het exportproduct te identificeren.

In tegenstelling tot een Food/Non-Foodverklaring, kan een Free Sale Declaration meerdere malen per jaar worden aangevraagd en afgegeven voor een bepaalde exportland. Deze is niet gekoppeld aan een specifieke exportpartij.

Conclusie

Bedrijven die levensmiddelen produceren of verhandelen lopen aldus aan tegen diverse specifieke (wettelijke) verplichtingen. Bedrijven doen er daarom goed om voorafgaand te voldoen aan de registratie- dan wel erkenningsverplichting, zelf de nodige controles uit te voeren om de voedselveiligheid te waarborgen, de verplichte documenten aan te vragen en te verzamelen alsook onderling met alle schakels in de keten afspraken te maken om zeker te stellen dat aan de geldende wettelijke eisen en voorschriften wordt voldaan.