ESG: de ondernemingsraad als sparringpartner

Wat is ESG?

ESG gaat over de vraag hoe een onderneming omgaat met en bijdraagt aan haar omgeving. ESG omvat drie hoofdthema's:

• Environment (Milieu): de wijze waarop bedrijven omgaan met milieukwesties zoals klimaatverandering, het gebruik van hulpbronnen en afvalbeheer.
• Social (Sociaal): de manier waarop bedrijven omgaan met maatschappelijke kwesties zoals arbeidsomstandigheden, mensenrechten, diversiteit en inclusie.
• Governance (Bestuur): hoe bedrijven worden bestuurd, waarbij onder meer vraagstukken over transparantie, ethisch leiderschap en naleving van wetten en regels aan bod komt.

De drie onderwerpen worden vertaald in rapportagestandaarden, waarmee ondernemingen meetbare verantwoording kunnen afleggen over hun impact op mens, milieu en organisatie. De rapportageverplichtingen dwingen bedrijven na te denken over hun bedrijfsvoering en dat van hun keten. Zij zullen ook de invloed van hun leveranciers, importeurs en dienstverleners onderzoeken en indien nodig hun (inkoop)beleid aanpassen. Hoewel voorlopig alleen beursgenoteerde bedrijven een rapportageverplichting hebben, is het dus ook voor ketenpartners belangrijk het beleid al aan te passen aan de ESG-standaarden.

Wat is de rol van de ondernemingsraad?

Vanwege deze ontwikkelingen gaat ESG een grotere rol spelen in de bedrijfsbesluitvorming. De ondernemingsraad kan een belangrijke sparringpartner zijn door te zorgen voor een goede balans tussen economische doelstellingen en maatschappelijke verantwoordelijkheid. Die betrokkenheid kan van twee kanten komen. De ondernemingsraad kan het gesprek openen door gebruik te maken van de rechten die hij heeft op grond van de WOR, zoals het informatierecht. Daarnaast zal de ondernemer de ondernemingsraad moeten betrekken bij de onderwerpen waar advies - of instemmingsrecht voor geldt.

Informatie over ESG aan ondernemingsraad

De ondernemer moet in de eerste plaats de ondernemingsraad tweemaal per jaar informeren over de algemene gang van zaken binnen de onderneming in de zogeheten overlegvergadering (artikel 24 WOR). Gaat ESG een centrale plek innemen in de bedrijfsstrategie, dan zal de ondernemer deze onderwerpen dus moeten benoemen in de overlegvergadering.

Daarnaast bevat de WOR op een aantal plaatsen aanknopingspunten voor het bespreken van ESG-onderwerpen. Ten aanzien van het sociale aspect bij ESG geldt op grond van artikel 31b WOR dat de ondernemer de ondernemingsraad op de hoogte stelt van het sociale beleid binnen de onderneming. Daarnaast geldt voor ondernemingen met meer dan 100 werknemers dat de ondernemingsraad geïnformeerd moet worden over de arbeidsvoorwaardelijke regelingen en de verhoudingen per groep binnen de onderneming werkzame personen (artikel 31d WOR).

Initiatief van ondernemingsraad

De ondernemingsraad krijgt in artikel 28 WOR ook een eigen taak toebedeeld. Zo dient de ondernemingsraad de naleving van arbeidsomstandigheden en een gelijke man-vrouw behandeling te waarborgen. Daarnaast bevordert de ondernemingsraad de zorg van de onderneming voor het milieu en waakt hij tegen discriminatie. De ondernemingsraad kan zijn informatierecht gebruiken door vragen te stellen aan de ondernemer over deze onderwerpen en relevante stukken op te vragen. Denk aan het opvragen van milieurapporten of rapporten van de arbeidsinspectie. Verder kan de ondernemingsraad aan zijn verantwoordelijkheid gevolg geven door gebruik te maken van zijn initiatiefrecht, en zo concrete voorstellen kunnen doen op het gebied van bijvoorbeeld arbeidsomstandigheden, gelijke behandeling of milieu. Deze rol van de ondernemingsraad is 2021 onderschreven door de SER in de handreiking over de energietransitie.

Hoewel de ondernemer voorstellen van de ondernemingsraad serieus in overweging moet nemen, bestaat er – anders dan bij het advies- en instemmingsrecht – geen concrete afdwingmogelijkheid voor de ondernemingsraad. Mogelijk kan artikel 36 WOR, de algemene geschillenregeling, een uitkomst bieden. Via deze route kan de OR de rechter vragen om de ondernemer de WOR te laten naleven, en bijvoorbeeld serieus in gesprek te gaan over een concreet voorstel van de OR.

Adviesrecht ondernemingsraad

De ondernemingsraad heeft daarnaast een adviesrecht bij een voornemen tot een belangrijke maatregel voor de zorg van de onderneming voor het milieu (artikel 25 lid 1, sub l WOR). Hieronder wordt ook verstaan het invoeren of wijzigen van een beleidsmatige, organisatorische en administratieve voorziening die te maken heeft met het milieu. Concreet kan dit aan de orde zijn als een ondernemer van plan is de bedrijfsruimte te verduurzamen, een investering te doen die de uitstoot van milieuvervuilende stoffen tegengaat of het productieproces te verduurzamen. Bij beleidsmatige voorzieningen kan gedacht worden aan het invoeren van een bedrijfsmilieuplan. Het moet dan wel gaan om een belangrijke voorziening.

Dat leidt direct tot de vraag wanneer een maatregel in verband met het milieu belangrijk is. Normaal wordt er gekeken naar de personele gevolgen, de financiële belasting van een maatregel en de omvang van de gevolgen in de organisatie. Bij deze regeling zal daarnaast de impact van de maatregel op het milieu en de onderneming mede een rol spelen. Het kan verstandig zijn voor ondernemer en ondernemingsraad om in overleg te treden over wanneer een maatregel kwalificeert als belangrijk in de zin van artikel 25 WOR, zodat sub l op deze manier beter betrokken kan worden in medezeggenschapstrajecten.  

Sub l is tot nu toe redelijk onderbelicht. De verwachting bestaat echter dat de regeling aan belang zal toenemen en dat daarmee interessante vraagstukken gepaard gaan. Wat geldt er bijvoorbeeld als een ondernemer kosten wil besparen en tegelijkertijd de impact op het milieu wil verkleinen? Kan de ondernemingsraad dan invloed uitoefenen via het adviesrecht van sub l? En wat als de ondernemer een belangrijke investering doet (sub h); kan de ondernemingsraad dan stellen dat het besluit onredelijk is omdat onvoldoende rekening is gehouden met milieuaspecten? Vooralsnog zijn er geen voorbeelden hierover in de rechtspraak, maar wij houden de ontwikkelingen nauwlettend in de gaten.  

ESG: werk aan de winkel voor ondernemingsraad en ondernemer

De WOR biedt genoeg mogelijkheden voor overleg tussen de ondernemer en de ondernemingsraad als het aankomt op ESG, maar roept tegelijkertijd nieuwe juridische vragen op. Ondernemer en ondernemingsraad doen er goed aan om in overleg te treden over de vraag hoe ESG betrokken kan worden in het overleg. Wij denken graag mee!

Vragen over medezeggenschap en ESG? Neem dan contact op met onze sectie Arbeidsrecht.