Toerekening van kennis aan een aannemer als rechtspersoon en de bekendheidsuitzondering uit Geurtzen/Kampstaal

Jacob Henriquez en Simone Overbeeke hebben voor het tijdschrift Bouwrecht een annotatie bij de uitspraak van de Raad van Arbitrage voor de Bouw (sinds kort: Raad van Arbitrage in Bouwgeschillen) (hierna: ‘RvA’) van 17 november 2020 (nr. 36.886) geschreven.

In de annotatie halen Jacob en Simone twee interessante thema’s aan: de bekendheidsuitzondering van Geurtzen/Kampstaal en de toerekening van kennis aan een aannemer als rechtspersoon. Hierna worden de twee thema’s kort besproken.

Bevoegdheidsincident

De aannemer heeft in de procedure een bevoegdheidsincident opgeworpen. Onderdeel van het betoog van de aannemer is dat de UAV (de Uniforme Administratie Voorwaarden) niet aan haar ter hand zijn gesteld door de opdrachtgever en dat een daarin opgenomen (arbitraal) beding om die reden vernietigbaar is.

De bekendheidsuitzondering van Geurtzen/Kampstaal

De arbiter van de RvA oordeelt – onder verwijzing naar de uitspraak van de Hoge Raad d.d. 1 oktober 1999 (Geurtzen/Kampstaal) – dat een wederpartij zich niet op het niet ter hand stellen kan beroepen indien de wederpartij ten tijde van het sluiten van de overeenkomst met dat beding bekend was of geacht kan worden bekend te zijn. Dit laatste is een geobjectiveerde norm.

In deze zaak was het aannemingsbedrijf al meer dan 45 jaar actief in de bouw. De arbiter acht het niet geloofwaardig om al ruim 45 jaar in de bouw actief te zijn zonder dat duidelijk is geworden dat in zeer veel bouwvoorwaarden wordt verwezen naar de RvA, zodat een arbitraal beding in toepasselijke algemene voorwaarden de aannemer niet als een verrassing zal komen.

Voor de invulling van de bekendheidsuitzondering kijkt de arbiter dus verder dan enkel de vraag of de opdrachtgever de algemene voorwaarden actief aan de aannemer heeft verstrekt en houdt eveneens rekening met de overige feiten en omstandigheden. De reden achter deze manier van invullen van de bekendheidsuitzondering zou kunnen worden gevonden in de ratio achter art. 6:233 aanhef en sub b jo. art. 6:234 Burgerlijk Wetboek, namelijk om te waarborgen dat de wederpartij ten tijde van de contractsluiting daadwerkelijk kennis zou kunnen nemen van de inhoud van de algemene voorwaarden zodat hij al dan niet kiest in te stemmen met de algemene voorwaarden. Deze vorm van bescherming heeft de onderhavige aannemer, in de optiek van de arbiter, (blijkbaar) niet nodig.

Toerekening van kennis aan de aannemer als rechtspersoon

Het tweede interessante thema uit het arbitraal vonnis heeft betrekking op de beslissing van de arbiter dat voor de vraag of bij de aannemer de UAV (althans het arbitraal beding) bekend mogen worden verondersteld van belang is welke kennis bij de B.V. aanwezig mag worden verondersteld en niet wat de kennis is van een bij die B.V. betrokken individu. Het gaat dus om een geobjectiveerde norm en niet om de kennis die de natuurlijke personen die werkzaam zijn bij die rechtspersoon concreet hebben (subjectieve norm).

De bekendheid met het arbitraal beding werd door de arbiter bij de B.V. als bekend verondersteld, omdat (onder meer) de B.V. al 45 jaar actief is in de bouw en het niet geloofwaardig is dat niet duidelijk is geworden dat in zeer veel bouwvoorwaarden een arbitraal beding is opgenomen. Het kennisniveau dat van de aannemer wordt verwacht hangt dus samen met hetgeen gebruikelijk is in de (bouw)branche waarin de aannemer al langere tijd actief is.

In deze zaak zou ook kunnen worden gesteld dat er sprake is van “kennisversplintering”, zoals B.M. Katan dit in haar proefschrift uit 2017 over de toerekening van kennis aan rechtspersonen noemt: de betrokken individu beschikt niet over de relevante informatie, terwijl die informatie elders binnen de organisatie wel aanwezig is of is geweest. De aannemer is voor het voorkomen van kennisversplintering binnen de B.V. verantwoordelijk. Nu die kennisversplintering zich heeft voorgedaan, komt dit voor risico en rekening van de B.V. Een andere uitleg zou kunnen zijn dat toerekening van bepaalde kennis aan een rechtspersoon voortvloeit uit de gedachte dat voorkomen moet worden dat een rechtspersoon de rechtsgevolgen van het hebben van een bepaalde wetenschap c.q. bepaalde kennis kan ontwijken door een ‘argeloze’ gevolmachtigde naar voren te schuiven of dat een opdrachtgever erop mag vertrouwen dat de relevante informatie die nog was voldoende zou worden gedeeld binnen een organisatie.

De volledige annotatie in het tijdschrift Bouwrecht (Wolters Kluwer) kunt u via deze link raadplegen.