Europees Bureau voor Fraudebestrijding (OLAF) opent onderzoek naar namaak van COVID-19 gerelateerde producten, zoals maskers, mondkapjes en testkits

Sinds de uitbraak van het nieuwe coronavirus is de wereldwijde vraag naar medische hulpmiddelen en hygiëneproducten, zoals maskers, mondkapjes, ontsmettingsmiddelen en testkits, explosief gestegen. De Europese Unie is hierop geen uitzondering. Ook in de lidstaten van de EU bestaat momenteel een zeer grote behoefte aan deze producten, zowel bij zorgverleners en andere professionele gebruikers als bij consumenten die hun maatregelen willen treffen om zich tegen het virus te beschermen.

Mooie initiatieven

Om de schaarste aan deze producten op te vangen ontstaan momenteel op allerlei niveaus mooie initiatieven. Zo wordt in de media bericht dat de naaimachines in gevangenissen overuren draaien om mondkapjes in elkaar te zetten[1]. En Shell kondigde op 20 maart 2020 aan besloten te hebben 2,5 miljoen liter van een essentiële grondstof voor handgel kosteloos ter beschikking te stellen voor de productie van handgel voor de Nederlandse gezondheidssector[2].

Illegale handel in namaakartikelen

Helaas maakt de crisis niet in alle gevallen het beste in de mens los. Ook onverantwoord gedrag is in alle landen en op allerlei niveaus terug te zien. Van wellicht nog relatief onschuldig ‘hamsteren’ met als gevolg lege schappen in supermarkten en een ontregelde bevoorrading van wc-papier, handgels en lang houdbare voedingsmiddelen, tot helaas ook de gevaarlijke internationale handel in namaak medische artikelen en hygiëneproducten. Die producten blijken in de huidige crisistijd langs verschillende kanalen op de markt te worden verhandeld met de claim dat zij bescherming tegen besmetting met het coronavirus zouden kunnen bieden. De schaarste en grote behoefte aan beschermingsproducten maakt dat aan de illegale handel in namaakartikelen momenteel kennelijk heel veel geld te verdienen is.

Producten die niet voldoen aan de veiligheidsvoorschriften

Markttoegang van producten is in de EU gereguleerd om een hoog niveau van consumentenveiligheid te waarborgen. Producten mogen alleen in de handel worden gebracht als zij voldoen aan gedetailleerde voorschriften die veelal zijn vastgelegd in Europese productregelgeving. Voor sommige productcategorieën gelden specifieke regels, zoals voor medische hulpmiddelen en persoonlijke beschermingsmiddelen. Namaakproducten voldoen meestal ook niet aan de veiligheidsvoorschriften. Zij kunnen ineffectief zijn, en vormen dan een potentiële bedreiging voor de gezondheid van de gebruiker. Al met al is er een groot belang bij het van de markt weren van deze producten. De nationale toezichthouders, zoals in Nederland de douane en de NVWA, letten daar op. Ook op Europees niveau zijn er grote zorgen over de aan COVID-19 gerelateerde namaakproducten die via de internationale handel hun weg naar de Europese markt proberen te vinden.

Onderzoek Europees Bureau voor Fraudebestrijding (OLAF)

Ook op 20 maart 2020 maakte het Europees Bureau voor Fraudebestrijding van de Europese Commissie (OLAF) dan ook bekend een dag eerder per direct een onderzoek te zijn gestart naar de handel in namaak van COVID-19 gerelateerde producten.[3] OLAF is een directoraat-generaal van de Europese Commissie dat tot doel heeft fraude, corruptie en andere onrechtmatige activiteiten in de EU te bestrijden. OLAF geeft in zijn persbericht aan dat het sinds de pandemie informatie verzamelt over de illegale handel in namaak van COVID-19 gerelateerde artikelen en in nauw contact staat met de nationale toezichthouders en de bevoegde autoriteiten in derde landen. De namaakartikelen moeten tegengehouden worden, aldus OLAF, omdat zij veelal ineffectief zijn en potentieel schadelijk voor de gezondheid. Daarnaast is het uiteraard onwenselijk dat de illegale handel misbruik maakt van de crisis door ten koste van anderen nepartikelen aan te bieden tegen zeer hoge prijzen. Als voorbeeld toont OLAF in het persbericht een namaakgezichtsmasker voor kinderen met op de verpakking figuren uit de Disney-film Frozen. Onderzoeksgegevens zouden suggereren dat de namaakartikelen de EU binnenkomen via onlinekanalen en post- en koeriersdiensten. Daarnaast zouden de producten ook in containers arriveren, en zij zijn dan voorzien van valse papieren en worden de artikelen aangegeven onder andere productbenamingen. Daarmee wordt dus ook inbreuk gemaakt op de douanewetgeving. De handel in namaak van medische en hygiëneartikelen vormt niet alleen een bedreiging voor de gezondheid van mensen, daarnaast wordt door de import van namaakproducten inbreuk gemaakt op intellectuele-eigendomsrechten, zoals het merkenrecht, van anderen. Ook dat veroorzaakt grote economische schade.

Laat u goed adviseren

De coronacrisis blijft nog wel even aanhouden. Ondernemingen overwegen wellicht om deze producten die onvoldoende voorhanden zijn in de EU te gaan importeren. Misschien willen zij iets goeds doen of zien zijn kansen nu hun normale business deels stil is gevallen. Wellicht worden zij door een buitenlandse zakenrelatie benaderd die een partij te koop aanbiedt. Bedrijven die van plan zijn om medische artikelen en hygiëneproducten, zoals mondkapjes en desinfectiegels, te gaan importeren of zendingen vanuit derde landen aangeboden krijgen, doen er verstandig aan zich vooraf goed te verdiepen in wat zij kopen en zich hierover te laten adviseren. Dit om te voorkomen dat zij betrokken raken bij het in de handel brengen van onveilige producten, bij merkinbreuk, illegale parallelhandel of geconfronteerd worden met douanebeslagen op grond van de anti-piraterij verordening. Dit advies geldt uiteraard ook voor logistiek dienstverleners die invoeraangiften indienen, producten opslaan of vervoeren.   [1] RTL nieuws, 19 maart 2020. [2] https://www.shell.nl/media/nieuwsberichten/2020/shell-stelt-grondstof-ipa-kosteloos-beschikbaar-voor-productie-handgels.html [3] https://ec.europa.eu/anti-fraud/media-corner/news/20-03-2020/olaf-launches-enquiry-fake-covid-19-related-products_nl