Schijnzelfstandigheid: bent u voorbereid?

Werknemers en zzp’ers: hoe zat het ook alweer?

Over het onderscheid tussen zzp’er en werknemer wordt al jaren geprocedeerd. Volgens de wet bestaat er een arbeidsovereenkomst als sprake is van arbeid, loon en gezag. Dat is al sinds 1907 zo. Maar in de loop der jaren zijn er in de praktijk vragen ontstaan over het criterium ‘gezag’: waar in 1907 een fabrieksarbeider moest doen wat de baas hem opdroeg, is de flexibele autonome thuiswerker in 2024 een heel ander verhaal. En wat is dan ‘gezag’?

Met het Deliveroo-arrest uit 2023 heeft de Hoge Raad meer handvatten gegeven: op basis van een lijst criteria kan worden beoordeeld of sprake is van een arbeidsovereenkomst. Wat onder andere meeweegt, is de vraag of de zzp’er kon onderhandelen over zijn vergoeding en andere contractuele voorwaarden, of de zzp’er een kernactiviteit van de organisatie verricht of juist externe expertise komt inbrengen, of de zzp’er al jarenlang voor één en dezelfde opdrachtgever werkt en of de zzp’er herkenbaar is als ondernemer, bijvoorbeeld door ondernemingsrisico’s te lopen en te investeren in marketing en opleiding.

Belangrijk daarbij is dat de samenwerking in de praktijk de doorslag geeft. Partijen kunnen een mooie dichtgetimmerde modelovereenkomst opstellen, waarin zij afspreken dat het écht niet hun bedoeling is om een arbeidsovereenkomst te sluiten, maar dat beschermt niet tegen schijnzelfstandigheid. Als de praktijk niet aansluit bij het papier, zal er alsnog sprake kunnen zijn van een arbeidsovereenkomst.

Wat gebeurt er vanaf 1 januari 2025?

De Belastingdienst heeft lange tijd niet gehandhaafd, maar zal vanaf 1 januari 2025 weer gaan controleren. Is er sprake van schijnzelfstandigheid, dan kan de Belastingdienst handhaven. Dat varieert van een aanwijzing tot aan correctieverplichtingen, naheffingen en boetes. Let op: de Belastingdienst kan geen naheffing opleggen over de periode vóór 1 januari 2025, de periode waarin niet werd gehandhaafd.

Maar let op: zzp’ers kunnen ook nu al procederen en claimen dat zij een arbeidsovereenkomst hebben. De wet is immers niet nieuw of gewijzigd. Als een zzp’er – met behulp van de Deliveroo-criteria – kan aantonen dat er sprake is van arbeid, loon en gezag, zal de rechter oordelen dat er sprake is van een arbeidsovereenkomst. Dat kan grote gevolgen hebben, omdat iemand bijvoorbeeld moet worden doorbetaald bij ziekte, of onterecht is ontslagen.

Hoe bereid ik me voor?

Organisaties doen er goed aan om hun samenwerkingen met zzp’ers in kaart te brengen, en onderscheid te maken tussen de ‘echte’ zelfstandigen en mogelijke schijnzelfstandigen. Op basis daarvan kan de samenwerking wellicht worden aangepast, of kan aan schijnzelfstandigen een arbeidsovereenkomst worden aangeboden. 

Wij adviseren allerlei organisaties over dit onderwerp en denken graag met u mee over de mogelijkheden. Het is zeker niet zo dat organisaties helemaal geen zzp’ers meer kunnen inhuren. Wel moeten zij goed nadenken over de vorm van de samenwerking.

Meer weten? Meld je aan voor ons webinar

Neem gerust contact op met Anton Avedissian, Michelle Westhoeve of een andere collega uit het team Arbeidsrecht.  Wij organiseren ook een webinar op 26 november, waarin we u in een uurtje helemaal bijpraten over de laatste ontwikkelingen, valkuilen en mogelijkheden.