Schending controleplicht rekeningafschriften kan niet leiden tot verval van recht op herstel saldo door de bank

Inleiding

De betalingstransactie is iets waar wij allen vrijwel dagelijks mee te maken hebben maar waar we maar weinig bij stilstaan. De Hoge Raad heeft er desalniettemin een arrest over gewezen op 21 mei 2021.

De betalingstransactie is in Nederland geregeld in titel 7B van Boek 7 Burgerlijk Wetboek (BW). De origine van deze regeling is Europees en is een implementatie van de Richtlijn 2007/64/EG (Payment Service Directive I (PSD1)), welke richtlijn in werking is getreden op 1 november 2009, en de Richtlijn (EU) 2015/2366 (Payment Services Directive II (PSD2)), welke richtlijn in werking is getreden op 19 februari 2019 en PSD1 vervangt en als gevolg waarvan enkele bepaling in titel 7B van Boek 7 Burgerlijk Wetboek zijn gewijzigd. Het arrest van de Hoge Raad is nog gebaseerd op het wettelijk kader zoals dat gold voor PSD2, maar de conclusies die uit het arrest komen blijven relevant onder huidige wetgeving.

In deze nieuwsbrief worden de belangrijkste overwegingen van de Hoge Raad in voornoemde uitspraak samengevat in het kader van niet-toegestane betalingstransacties.

Overwegingen Hoge Raad

Het recente arrest van de Hoge Raad ziet op het geval waarin de bank een betalingstransactie heeft uitgevoerd vanaf de betaalrekening van een rekeninghouder, terwijl de rekeninghouder geen toestemming stelt te hebben gegeven. De rekeninghouder stelt dat sprake is van een niet-toegestane betalingstransactie in de zin van artikel 7:522 BW en dat de bank aansprakelijk is voor de door hem geleden schade. Op grond van artikel 7:528 BW is de bank namelijk in beginsel gehouden het bedrag van de niet-toegestane betalingstransactie onmiddellijk aan de rekeninghouder terug te betalen. De bank stelt evenwel dat zij hier niet toe gehouden is omdat (kort samengevat) de rekeninghouder met grove nalatigheid een of meer zijn verplichtingen uit hoofde van artikel 7:524 BW niet is nagekomen, waaronder de verplichting om de bank onverwijld in kennis te stellen van het niet-toegestane gebruik van de rekening van rekeninghouder. Op grond van artikel 7:529 BW heeft de rekeninghouder in dat geval geen recht op rectificatie van het bedrag dat met de niet-toegestane betalingstransactie is gemoeid. Daarbij is relevant dat in de toepasselijke voorwaarden was overeengekomen dat er sprake is van grove nalatigheid aan de zijde van de rekeninghouder in de zin van artikel 7:529 BW indien de rekeninghouder nalaat om zijn bankafschriften direct na ontvangst te controleren.

De Hoge Raad overweegt allereerst dat de omstandigheid dat de bank de transacties heeft uitgevoerd overeenkomstig de tussen de rekeninghouder en de bank overeengekomen vorm en procedure en de bank de betalingstransacties heeft geauthenticeerd (door middel van onder meer de handtekeningen op de overschrijvings- en acceptgirokaarten te vergelijken met de in haar bezit zijnde en ter controledoeleinden dienende handtekening van de rekeninghouder) er niet aan in de weg staat dat sprake is van een niet-toegestane betalingstransactie.

Ten aanzien van het verweer van de bank dat zij niet gehouden is tot rectificatie omdat (kort samengevat) de rekeninghouder met grove nalatigheid zijn verplichtingen uit hoofde van artikel 7:524 BW niet is nagekomen door na te laten onverwijld de bank in kennis te stellen van het niet-toegestane gebruik van de rekening van rekeninghouder, heeft de Hoge Raad aangegeven vanaf welk moment er ‘onverwijld’ in kennis moet worden gesteld. Met verwijzing naar PSD1 komt de Hoge Raad tot de conclusie dat dit inhoudt dat de rekeninghouder dit onverwijld dient te doen vanaf het moment dat hij subjectieve bekendheid heeft met de niet-toegestane betalingstransactie. De rekeninghouder dient dus daadwerkelijk bekend te zijn met de niet-toegestane betalingstransactie en de ‘onverwijld’-termijn vangt niet al aan vanaf het moment waarop de rekeninghouder bekend had kunnen zijn met de niet-toegestane betalingstransactie.

De Hoge Raad heeft verder aangegeven dat, wederom met verwijzing naar de PSD1, hetzelfde geldt voor artikel 7:526 BW. In dit artikel is opgenomen dat de rekeninghouder die bekend is met een niet-toegestane transactie alleen een recht op rectificatie van de bank indien de rekeninghouder de bank onverwijld en uiterlijk binnen dertien maanden na de valutadatum waarop zijn rekening is gedebiteerd kennis geeft van de bewuste transactie.

Ten slotte is nog relevant dat de Hoge Raad duidelijkheid heeft gegeven ten aanzien van de mogelijkheid om een contractuele regeling overeen te komen zoals was overeengekomen in de toepasselijke voorwaarden. De Hoge Raad overweegt dat op grond van artikel 7:550 BW niet ten nadele van de rekeninghouder die een consument kan worden afgeweken van de wettelijke regeling. Nu de contractuele regeling ertoe zou leiden dat de rekeninghouder zijn recht op rectificatie zou verliezen in geval de rekeninghouder de niet-toegestane transactie niet onverwijld aan de bank mededeelt te rekenen vanaf het moment waarop hij de bankafschriften heeft ontvangen (op welk moment nog geen subjectieve bekendheid aanwezig was bij de rekeninghouder) en aan het niet nakomen van die verplichting de consequentie wordt verbonden dat per definitie sprake is van grove nalatigheid zoals bedoeld in artikel 7:529 BW, wijkt de contractuele regeling volgens de Hoge Raad ten nadele af van de rekeninghouder en dient die regeling buiten toepassing te blijven. 

Conclusie

De Hoge Raad heeft met dit arrest voor marktpartijen op verschillende punten duidelijkheid verschaft. Daaruit blijkt dat consumenten in vergaande mate worden beschermd ook wanneer van de wet afwijkende contractuele regelingen zijn overeengekomen. Betaaldienstverleners doen er goed aan zich hiervan bewust te zijn en zo nodig de toepasselijke voorwaarden daarop aan te passen. Bent u een dergelijke partij en heeft u vragen over de implicaties van bovenstaande uitspraak, dan kunt u uiteraard contact opnemen met de banking & finance specialisten van Ploum.