No-show clausules onder vuur: passagiersrechten versus contractvrijheid

In de afgelopen jaren zijn deze clausules echter onder toenemende druk komen te staan, zowel juridisch als politiek. Voor luchtvaartmaatschappijen vormt deze ontwikkeling een aandachtspunt, omdat het direct raakt aan de fundamenten van hun commerciële strategie.

Juridische achtergrond

No-show clausules zijn in beginsel toegestaan, mits ze transparant en duidelijk gecommuniceerd worden bij het sluiten van de vervoersovereenkomst en voorzien zijn van uitzonderingsgronden[1]. Voor luchtvaartmaatschappijen zijn deze clausules essentieel om de situatie tegen te gaan waarbij passagiers bewust goedkopere tickets boeken (bijvoorbeeld via een tussenstop), maar uiteindelijk alleen gebruik maken van een deel van de reis.

Toch zijn er in de afgelopen jaren diverse juridische uitspraken geweest waarin nationale rechters binnen de EU de no-show clausules als onredelijk bezwarend hebben bestempeld, met name wanneer de passagier geen daadwerkelijke schade veroorzaakt door niet op te dagen. In meerdere Europese landen is deze discussie actueel, met gemengde uitspraken tot gevolg.

Europese druk

Op Europees niveau wordt momenteel gewerkt aan een herziening van Verordening (EG) nr. 261/2004 inzake de rechten van luchtvaartpassagiers[2]. Deze herziening bevindt zich op dit moment in de tweede lezing bij het Europees Parlement. In dat kader wordt door de Europese instanties gepleit voor een verbod op de no-show clausules, of ten minste voor strengere regels omtrent transparantie en toegestane uitzonderingen.

Hoewel de Europese Commissie in de eerste instantie voorstander was van een gedeeltelijk no-show verbod, schreef zij naar aanleiding van het standpunt van de Raad over de herziening van de luchtvaartpassagiersverordening als volgt[3]:

“No-show”: Er is een volledig verbod op “no-show”-beleid voor terugvluchten (zonder voorwaarden) in plaats van het door de Commissie voorgestelde gedeeltelijke verbod. Volgens het voorstel van de Commissie zouden luchtvaartmaatschappijen mogen eisen dat passagiers een vergoeding betalen om een terugvlucht te nemen wanneer zij niet opdagen voor de heenvlucht. De Commissie was gekant tegen een volledig verbod op “no show”-beleid omdat dit het vermogen van luchtvaartmaatschappijen om indirecte vluchten aan te bieden tegen lagere prijzen dan rechtstreekse vluchten zou belemmeren of verzwakken en daardoor de concurrentie zou schaden. Toch is deze bepaling aanvaardbaar voor de Commissie, aangezien zij de passagiersrechten versterkt.”

Voor vervoerders betekent dit dat een belangrijk instrument om tariefstructuren te handhaven onder druk komt te staan. Dit raakt niet alleen de vrijheid van contract, maar ook de financiële haalbaarheid van gedifferentieerde tarieven binnen het luchtvervoer.

Wat zijn de risico’s voor luchtvaartmaatschappijen?

1. Verlies van prijsdifferentiatie
   Zonder no-show clausules kunnen passagiers bewust goedkopere, complexere routes boeken zonder die volledig te benutten. Dit ondermijnt yield management van de luchtvaartmaatschappij.
    
2. Toename van geschillen
   Passagiers die worden geconfronteerd met een geannuleerde terugvlucht klagen bij nationale handhavingsinstanties of stappen naar de rechter, met negatieve publiciteit en juridische kosten tot gevolg.
    
3. Toezichthoudende druk
   Sommige nationale consumentenautoriteiten (zoals in Spanje en Italië) beschouwen het (onvoorwaardelijk) toepassen van no-show clausules al als een oneerlijke handelspraktijk.

Wat kunnen vervoerders doen?

• Transparantie verbeteren
  Zorg dat de no-show clausule expliciet wordt vermeld tijdens het boekingsproces, met begrijpelijke uitleg van de gevolgen. Dit verkleint het risico op nietigheid wegens oneerlijke bedingen.
   
• Flexibiliteit inbouwen
  Overweeg om bij bepaalde tarieven een kosteloze reactiveringsoptie aan te bieden bij no-show, of een extra toeslag voor het “loskoppelen” van segmenten.
   
• Actief beleid op jurisprudentie
  Volg uitspraken in relevante jurisdicties en stem de voorwaarden hier proactief op af. In sommige landen is het al riskant om standaard no-showbeleid toe te passen zonder uitzonderingsmogelijkheid. Indien de herziening van Verordening 261/2004 zal worden aangenomen, dan zal dit voor veel luchtvaartmaatschappijen betekenen dat zij hun no-show clausules aanzienlijk zullen moeten aanpassen of helemaal zullen moeten weghalen uit hun algemene voorwaarden.

Vooruitblik

No-show clausules vormen voor luchtvaartmaatschappijen een essentieel instrument om hun capaciteit efficiënt te beheren en commerciële risico’s te beperken. Tegelijkertijd zetten de Europese wetgever en nationale rechters druk op deze praktijk, wat aanleiding geeft tot heroverweging. Met de mogelijke herziening van Verordening 261/2004 in het vooruitzicht is het voor vervoerders vooral zaak om de discussie te blijven volgen en hun positie duidelijk te blijven toelichten richting beleidsmakers en passagiers.