Europees Hof van Justitie zet streep door inzagerechten UBO-register

Op 22 november 2022 heeft het Europese Hof van Justitie een arrest gewezen met belangrijke gevolgen voor het UBO-register. Het Hof van Justitie heeft de Europese regeling op grond waarvan lidstaten verplicht zijn bepaalde informatie – zoals in Nederland opgenomen in het UBO-register –  voor eenieder toegankelijk te maken, ongeldig verklaard. In dit blog zullen we stilstaan bij de discussie die geleid heeft tot dit arrest, de beslissing van het HvJEU en de consequenties daarvan.

De discussie m.b.t. het UBO-register

Het UBO-register heeft sinds de invoering ervan in september 2020 voor discussie gezorgd. Het doel van dit register is het tegengaan van fraude en witwassen. In dit register dienen van elke organisatie haar UBO’s, voluit Ultimate Benificial Owners ofwel de uiteindelijk belanghebbenden, te registreren. De UBO’s van een organisatie zijn de eigenaar, een belanghebbende, of degene die zeggenschap heeft. Van deze personen wordt bijvoorbeeld de naam en het belang in de organisatie opgenomen in het register. Daarnaast wordt ook de woonplaats van de UBO’s opgenomen in het register. Deze informatie was vervolgens, op verzoek en tegen kleine betaling, openbaar voor iedereen toegankelijk.

Veel UBO’s waren van meet af aan niet blij met dit register. Zij vreesden dat kwaadwillende personen middels dit register konden achterhalen dat zij financieel vermogend zijn. Deze informatie maakt hen, in combinatie met hun woonplaats, kwetsbaar. Om die reden werd in 2020 door de stichting Privacy First ook al een rechtszaak tegen de Nederlandse Staat gestart. Deze zaak haalde het Europese Hof van Justitie niet, omdat daar al een Luxemburgse zaak lag, waarin nu dus arrest is gewezen door het Hof van Justitie.

De beslissing van het Hof van Justitie EU

Vanuit Luxemburg werden vragen gesteld aan het Hof van Justitie die betrekking hadden op de mogelijkheid voor het publiek om inzage te nemen in het UBO-register. Hoewel de Luxemburgse rechters veel verschillende vragen hebben gesteld, besloot het Europese Hof slechts een vraag te beantwoorden. Daarmee is wel de kern van de vragen behandeld. Het Hof liet zich namelijk uit over de vraag of iedereen inzage moet kunnen krijgen in de gegevens die in het UBO-register zijn vastgelegd.

Daarover oordeelde het Hof dat door de inzage zonder beperking voor eenieder mogelijk te maken, gegevens potentieel door een ongelimiteerd aantal personen kunnen worden ingezien. De gegevens kunnen ook ongelimiteerd worden opgeslagen en verder gedeeld. Daardoor wordt het haast onmogelijk om de UBO’s te beschermen tegen misbruik van hun gegevens. Om die reden oordeelde het Europese Hof dat sprake was van een inbreuk op het Handvest van de grondrechten van de EU, waarin wordt bepaald dat eenieder recht heeft op eerbiediging van zijn of haar privéleven en familie- en gezinsleven en de bescherming van zijn of haar persoonsgegevens. Het Hof verwierp daarbij het argument dat vanuit de Europese wetgever werd aangehaald dat het lastig is om criteria te definiëren waaronder inzage in de gegevens dan wel zou mogen. Dat dit lastig is rechtvaardigt niet dat iedereen dan maar toegang mag krijgen tot deze gegevens.

Consequenties

Uit de beslissing van het Hof van Justitie volgt dat het niet is toegestaan om in alle gevallen aan iedereen toegang te geven tot de gegevens in het UBO-register. In Nederland is als reactie hierop besloten om voorlopig aan niemand meer informatie te verstrekken uit het UBO-register. Dit lijkt echter tijdelijk, voor zolang geëvalueerd wordt in welke gevallen wél informatie uit het register verstrekt kan worden. Het is immers in veel gevallen nog wel belangrijk dat men toegang krijgt tot dit soort informatie uit het UBO-register. Denk bijvoorbeeld aan medewerkers van de FIOD, die als taak hebben om fraude en witwassen tegen te gaan.

Ook andere beroepsgroepen wensen aanspraak te maken op het gebruik van de gegevens uit het UBO-register. Zo wijzen journalisten erop dat het UBO-register juist transparantie beoogt en dat zij als beroepsgroep poortwachters zijn van de samenleving. Wie uiteindelijk nog toegang zullen krijgen tot de gegevens uit het UBO-register is vooralsnog onduidelijk. Wij houden de ontwikkelingen in de gaten.

Heeft u vragen? Neem dan gerust contact met ons op.