De positie van aanbieders van onlinemarktplaatsen onder de nieuwe GPSR

GPSR

Voor een uitvoerigere beschrijving van de GPSR en de herziening van de richtlijn productaansprakelijkheid (Richtlijn (EU) 2024/2853) wordt verwezen naar onze eerdere blog.

Doel introductie onlinemarktplaatsen

Volgens de preambule bij de GPSR vormt de gestage groei van onlineverkoop mede de aanleiding voor deze nieuwe regelgeving. “De onlineverkoop is voortdurend en gestaag gegroeid, waardoor nieuwe bedrijfsmodellen en nieuwe uitdagingen op het gebied van productveiligheid ontstaan en er nieuwe actoren op de markt komen, zoals aanbieders van onlinemarktplaatsen”, aldus preambule onder 20. In de preambule onder 38 is expliciet opgenomen dat de marktdeelnemers en aanbieders van onlinemarktplaatsen moeten samenwerken met de markttoezichtautoriteiten om eventuele risico’s weg te nemen. De verzoeken die zij krijgen moeten afgestemd zijn “op de rol die zij vervullen in de toeleveringsketen en op hun respectieve wettelijke verplichtingen”.

Het werk van markttoezichtautoriteiten kan worden belemmerd als marktdeelnemers zijn gevestigd buiten de EU en evenmin een gemachtigde hebben in de EU en hun producten aanbieden via onlinekanalen. In dat kader is reeds in de Markttoezichtverordening (EU) 2019/1020 de “fulfilmentdienstverlener” [1] geïntroduceerd. Artikel 7 van de herziene Richtlijn productaansprakelijkheid (die per 9 december 2024 in werking is getreden [2]) sluit bij de Markttoezichtverordening aan. Via die Markttoezichtverordening kunnen markttoezichtautoriteiten meer partijen aanspreken mocht de veiligheid van producten die in de EU zijn ingevoerd en worden aangeboden in het geding zijn.

Gezien de belangrijke rol die aanbieders van onlinemarktplaatsen vervullen door als tussenpersoon op te treden, zijn in de Richtlijn 2000/31/EG en Verordening (EU) 2022/2065 reeds verplichtingen neergelegd die de verantwoordelijkheid en verantwoordingsplicht van aanbieders van onlinetussenhandelsdiensten reguleren met betrekking tot illegale inhoud, waaronder gevaarlijke producten.

De GPSR gaat een laag dieper en introduceert specifiekere voorschriften die essentieel zijn om de onlineverkoop van gevaarlijke producten aan te pakken. De GPSR bepaalt echter dat de regels uit Verordening (EU) 2022/2065 onverkort blijven gelden (sub 47 preambule). Sub 53 van de preambule bepaalt nog expliciet dat de bevoegdheden neergelegd in artikel 14 van de Markttoezichtverordening ook van toepassing zijn op de GPSR en dat onlinemarktplaatsen de door  markttoezichtautoriteiten gegeven bevelen (bijvoorbeeld verwijderen van producten van de online-interface) “met spoed” moeten uitvoeren.

Hoe ver gaat de zorgplicht?

Maar hoe ver gaat het dan, die zorgplicht voor onlinemarktplaatsen? Volgens de GPSR (preambule 56) gaat deze niet zo ver dat zij actief moeten zoeken naar feiten of omstandigheden die op illegale activiteiten duiden, zoals de verkoop van gevaarlijke producten. Niettemin moeten onlinemarktplaatsen om te kunnen profiteren van de aansprakelijkheidsvrijstelling voor hostingdiensten op grond van de eerder genoemde Richtlijn 2000/31/EG en Verordening (EU) 2002/2065, prompt inhoud van hun online-interfaces verwijderen die verwijst naar een aanbod van een gevaarlijk product, zodra zij daadwerkelijk kennis hebben van of, in het geval van een schadevergoedingsvordering, kennis krijgen van de inhoud die verwijst naar een aanbod van een gevaarlijk product. Met name in gevallen waarin de aanbieder van de onlinemarktplaats in kennis is gesteld van feiten of omstandigheden op basis waarvan een zorgvuldige marktdeelnemer de betrokken onrechtmatigheid had moeten vaststellen.

De regels voor onlinemarktplaatsen onder de GPSR in een notendop

Een onlinemarktplaats wordt in artikel 3, aanhef onder 14 GPSR gedefinieerd als:

“een aanbieder van een intermediaire dienst die gebruikmaakt van een online-interface die consumenten de mogelijkheid biedt om overeenkomsten op afstand te sluiten met handelaren voor de verkoop van producten;”

Aanbieders van onlinemarktplaatsen staan niet genoemd bij de definitie van “marktdeelnemer” in artikel 3 onder 13 GPSR. Dit betekent dat de regels in de GPSR die alleen voor marktdeelnemers gelden (hoofdstuk III GPSR inzake de verplichtingen van marktdeelnemers) niet van toepassing zijn op aanbieders van onlinemarktplaatsen.

Wanneer een entiteit voor een bepaald product alleen onlinetussenhandelsdiensten aanbiedt, dan zou deze entiteit alleen worden aangemerkt als aanbieder van een onlinemarktplaats voor dat product. Indien dezelfde entiteit zowel onlinemarktplaatsdiensten voor de verkoop van een bepaald product aanbiedt als actief is als marktdeelnemer in het kader van de GPSR, dan zou deze entiteit ook worden aangemerkt als de betrokken marktdeelnemer. In een dergelijk geval zou de betrokken entiteit dus moeten voldoen aan de verplichtingen die gelden voor de desbetreffende marktdeelnemer.

Als de aanbieder van de onlinemarktplaats bijvoorbeeld ook een product distribueert, dan zou deze aanbieder wat de verkoop van het gedistribueerde product betreft als distributeur worden beschouwd. Op dezelfde wijze geldt dat als de betrokken entiteit haar eigen merkproducten zou verkopen, deze entiteit actief zou zijn als fabrikant en dus zou moeten voldoen aan de toepasselijke vereisten voor fabrikanten. Ook kunnen sommige entiteiten worden aangemerkt als fulfilmentdienstverlener indien zij fulfilmentdiensten aanbieden (sub 46 preambule). Onlinemarktplaatsen moeten hun specifieke taken en rollen in de toeleveringsketen dus goed in kaart brengen.

Welke regels zijn wel specifiek op aanbieders van onlinemarktplaatsen van toepassing? Hoofdstuk IV GPSR bestaat uit één artikel (22) en richt zich specifiek tot onlinemarktplaatsen. De belangrijkste verplichtingen zijn het aanwijzen van een centraal contactpunt voor communicatie met markttoezichtautoriteiten met betrekking tot productveiligheidskwesties, het registreren op Safety Business Gateway en het zorgen voor interne productveiligheidsprocedures om te voldoen aan de eisen van de GPSR (sub 1-3 artikel 22). Voorts hebben aanbieders van onlinemarktplaatsen onder meer de volgende verplichtingen:

• De online interface [3] moet zo worden ingericht dat handelaren verplichte informatie over productveiligheid kunnen plaatsen. Denk aan:
   
  • de naam, de geregistreerde handelsnaam of het geregistreerde handelsmerk van de fabrikant, evenals het post- en elektronische adres waarop de fabrikant bereikbaar is, of de gegevens van zijn gemachtigde in de EU (of andere verantwoordelijke in de zin van artikel 16 lid 1 van de GPSR of artikel 4 van de Markttoezichtverordening);
  • informatie die de identificatie van het product mogelijk maakt, waaronder een afbeelding van het product, het type en eventuele andere productidentificatie; en
  • alle waarschuwingen of veiligheidsinformatie die op het product moeten worden aangebracht in een taal die door consumenten gemakkelijk wordt begrepen en vastgesteld is door een lidstaat.
    
    Zodoende wordt de traceerbaarheid verhoogd. Onlinemarktplaatsen zijn echter niet verantwoordelijk voor het controleren van de volledigheid, juistheid en nauwkeurigheid van de informatie zelf, omdat die verplichting op de handelaar rust.
     
• Onveilige producten moeten van de marktplaats worden verwijderd, althans de toegang tot die producten moet worden uitgeschakeld door bijvoorbeeld waarschuwingen te plaatsen. Volgens de NVWA moet dit binnen 2 werkdagen gebeuren nadat de NVWA hierop zou wijzen. De NVWA kan ook ertoe verplichten bepaalde inhoud op het platform aan te passen die verwijst naar gevaarlijke producten. De onlinemarktplaats heeft diverse medewerkings- en informatieplichten, ook bijvoorbeeld om consumenten via de hen bekende klantgegevens te informeren over terugroepingen en veiligheidswaarschuwingen.
   
• Samenwerken met rechtshandhavingsinstanties op Unie- en nationaal niveau, waaronder OLAF (Europees Bureau voor fraudebestrijding) door de regelmatige uitwisseling van informatie over verwijderde inhoud die gevaarlijke producten betreft.

De onlinemarktplaats riskeert sancties indien de wettelijke verplichtingen uit de GPSR worden overtreden. De boete kan oplopen tot 10 procent van de (wereldwijde) jaaromzet.

Over Ploum’s team Internationale Handel, Douane en Voedsel- en warenpraktijk

Heeft u vragen over productwetgeving? De specialisten van ons team Internationale Handel, Douane en Voedsel- en warenpraktijk staan u daarbij graag bij. Indien u vragen heeft over dit onderwerp of over andere kwesties rondom Internationale Handel, Douane of Voedselveiligheid- en wetgeving, kunt u contact opnemen met één van onze teamleden of neem rechtstreeks contact op met Marijn van Tuijl (m.vantuijl@ploum.nl) of Mirjam Louws (m.louws@ploum.nl).