Europese Commissie doet voorstel voor de tijdelijke liberalisering van de handel met Oekraïne

Europese Commissie doet voorstel voor de tijdelijke liberalisering van de handel met Oekraïne om de handelspositie van het door de Russissche invasie getroffen land te ondersteunen 

Sanctiemaatregelen tegen Rusland

Naar aanleiding van de Russische invasie in Oekraïne op 24 februari 2022 heeft de EU de afgelopen maanden in rap tempo verschillende sanctiemaatregelen aangenomen tegen Rusland. Het komt neer op aanzienlijke uitbreidingen en aanscherpingen van de sanctiemaatregelen die de EU sinds 2014 tegen Rusland heeft afgekondigd naar aanleiding van de annexatie van de Krim en Sebastopol en de pogingen Oekraïne te destabiliseren. De lijst met Russische (rechts)personen, entiteiten en lichamen tegen wie, respectievelijk waartegen, financiële sancties is aangenomen barst ondertussen uit haar voegen.[1] Daarnaast is het pakket aan economische sancties, opgenomen in Verordening (EU) nr. 833/2014[2], uitgebreid, divers en ingrijpend. Het is gericht tegen verschillende sectoren, tegen export naar, als ook import vanuit Rusland, raakt de handel in producten, maar ook investeringen en verschillende vormen van dientverlening, waaronder financiële dienstverlening. Het recentste vijfde sanctiepakket omvat onder meer importverboden op kolen, hout en meststoffen en nieuwe exportverboden. Verder zijn aanvullende beperkingen tegen de Russische vervoerssector ingesteld; Russische wegvervoersondernemingen en onder Russische vlag varende schepen wordt de toegang tot de EU ontzegd. Ook Wit-Rusland is ondertussen niet buiten schot gebleven: vanwege haar betrokkenheid bij de invasie in Oekraïne heeft de EU ook de bestaande sancties tegen dit land uitgebreid. Het eind lijkt daarmee nog bepaald niet in zicht; de oorlog duurt voort en de EU overweegt zelfs een importverbod op Russische olie als onderdeel van mogelijke aanvullende sanctiemaatregelen.[3] Hongarije heeft overigens al aangekondigd over een voorstel van de Commissie een veto uit te spreken.

“Monster van Frankenstein”

Met de sanctiemaatregelen reageert de EU op de invasie in Oekraïne en tracht het gedrag van Rusland (en Wit-Rusland) te beïnvloeden. Tegelijkertijd hebben de beperkende maatregelen uiteraard ook aanzienlijke impact op het bedrijfsleven in de EU; want wat mag er nou precies nog wel en wat niet meer, of slechts onder bepaalde voorwaarden, als het gaat om handel naar of vanuit Rusland of met Russische (rechts)personen? EU bedrijven die op enige manier met Rusland te maken hebben, ontkomen er niet aan om zich in detail in de sanctiemaatregelen te verdiepen. Dat is geen sinecure; een klant verzuchtte afgelopen week nog dat de naarstig in elkaar gezette en op elkaar gestapelde sanctieregelgeving tegen Rusland ondertussen welhaast op het “monster van Frankenstein” lijkt.

Tijdelijke liberalisatie van handel met Oekraïne

In samenhang met de sancties tegen Rusland en de ondersteuning van Oekraïne met onder meer de levering van wapens, is de EU ook van plan Oekraïne op een andere wijze te gaan helpen. Op 27 april 2022 heeft de Europese Commissie een voorstel[4] gedaan voor een verordening die moet gaan voorzien in een tijdelijke liberalisering van de handel ter aanvulling van de handelsconcessies die van toepassing zijn op Oekraïense producten in het kader van de in 2014 gesloten Associatieovereenkomst tussen enerzijds de EU en haar lidstaten en anderzijds Oekraïne.  

Het voorstel vermeldt dat de Russische invasie een diepgaande negatieve impact heeft op het vermogen van Oekraïne om internationaal handel te drijven. De oorlog eist slachtoffers, mensen zijn op de vlucht geslagen, de productiecapaciteit wordt deels vernietigd door de oorlog en er is sprake van een ernstig gebrek aan logistieke middelen onder meer als gevolg van de afsluiting van de toegang tot de Zwarte Zee. In die context heeft Oekraïne de EU verzocht voorwaarden te scheppen om het land in staat te stellen zijn handelspositie met de rest van de wereld voor zover mogelijk te behouden en in ieder geval de handelsbetrekkingen met de EU verder te kunnen verstevigen. De maatregelen zouden Oekraïense producenten meer flexibiliteit en zekerheid moeten bieden.

Handelsliberaliserende maatregelen

De Commissie stelt een verordening voor met drie handelsliberaliserende maatregelen, die voor een periode van één jaar van toepassing moeten zijn, te weten:

• een tijdelijke opschorting van alle tarieven uit hoofde van titel IV van de Associatieovereenkomst tussen de EU en Oekraïne; het gaat om de volgende drie categorieën producten:
  1. bepaalde industriële producten van oorsprong uit Oekraine;
  2. groenten en fruit die onder het systeem van invoerprijzen vallen; en,
  3. landbouwproducten en verwerkte landbouwproducten waarvoor tariefcontingenten gelden.
• een tijdelijke niet-inning van antidumpingrechten op de invoer uit Oekraïne vanaf de datum van inwerkingtreding van de voorgestelde verordening; en,
• een tijdelijke opschorting van de toepassing van de gemeenschappelijke invoerregeling (vrijwaringsmaatregelen) ten aanzien van de invoer van oorsprong uit Oekraïne.

De maatregelen moeten bijdragen aan de ondersteuning en bevordering van de bestaande handelsstromen van Oekraïne naar de EU. De Commissie vermeldt dat dit in overeenstemming is met een van de belangrijkste doelstellingen van de Associatieovereenkomst, namelijk het scheppen van voorwaarden voor nauwere economische en handelsbetrekkingen die leiden tot de geleidelijke integratie van Oekraïne in de interne markt van de EU. Verder acht de Commissie de voorgestelde maatregelen die zijn gebaseerd op artikel 207, lid 2 van het Verdrag betreffende werking van de EU proportioneel gezien de huidige economische moeilijkheden waarin Oekraine, ook in de handel met de EU, momenteel verkeert.

Geschat effect op eigen middelen gering

De Commissie schat in dat de EU een verlies aan douane-inkomsten van minder dan 31 miljoen euro per jaar kan verwachten; daarnaast wordt het verlies aan antidumpingrechten geraamd op 34,6 miljoen euro. Omdat het niveau van de invoer uit Oekraïne door het gewapende conflict sterk is beïnvloed, kunnen de cijfers lager uitvallen. De Commissie schat het effect op de eigen middelen van de EU als zeer beperkt in.

Liberalisatie niet zonder voorwaarden   

Aan de voorgestelde preferentiële regelingen zijn voorwaarden verbonden. Zo moeten de oorsprongsregels voor producten en de daarmee verband houdende procedures van de Associatieovereenkomst worden nageleefd, moet Oekraine zich onthouden van de invoering van nieuwe douanerechten of heffingen van gelijke werking of de verhoging daarvan, tenzij dit duidelijk gerechtvaardigd is in de oorlogscontext, en zal Oekraine de democratische beginselen, de mensenrechten en de fundamentele vrijheden en het beginsel van de rechtsstaat moeten eerbieden, alsmede de inspanningen tot de bestrijding van corruptie moeten voortzetten.

Ook voorziet het voorstel in de mogelijkheid van het opnieuw instellen van douanerechten als zou blijken dat producten van oorsprong uit Oekraïne in de EU worden ingevoerd onder voorwaarden die ernstige moeilijkheden (dreigen te) veroorzaken voor producenten in de EU van soortgelijke of rechtstreeks concurrerende producten.

Over Ploum’s team Douane, Handel en Logistiek

De specialisten van ons team Douane, Handel en Logistiek staan u graag bij indien u vragen heeft over dit onderwerp, of over andere kwesties rond handel, douane, logistiek en im- en export en sanctieregelgeving. Door onze jarenlange ervaring in de douanepraktijk kunnen wij u snel en effectief van dienst zijn. U kunt contact opnemen met Jikke Biermasz.