De wederindiensttredingsvoorwaarde bij het bedrijfseconomisch ontslag

Wederindiensttredingsvoorwaarde

De wederindiensttredingsvoorwaarde was voor de inwerkingtreding van de Wet Werk en Zekerheid een voorwaarde die het UWV kon verbinden aan een ontslagvergunning. Met de Wet Werk en Zekerheid is de wederindiensttredingsvoorwaarde in het Burgerlijk Wetboek opgenomen. Deze voorwaarde geldt als een werknemer is ontslagen wegens het verval van de arbeidsplaats, vaak aangeduid als bedrijfseconomisch ontslag.

Concreet houdt de voorwaarde in dat een werkgever de ontslagen werknemer een nieuwe arbeidsovereenkomst moet aanbieden onder de gebruikelijke voorwaarden, indien dezelfde werkzaamheden binnen 26 weken na het ontslag weer beschikbaar komen. Als de werkgever dit niet doet en de werkzaamheden door een ander laat verrichten, dan kan de werknemer aan de kantonrechter verzoeken om vernietiging van de opzegging van de arbeidsovereenkomst of om toekenning van een billijke vergoeding.

Jaarlijks wordt nog geen handvol uitspraken over de wederindiensttredingsvoorwaarde gepubliceerd. Dit maakt dat de voorwaarde bij veel werkgevers en werknemers onbekend is. Dit terwijl vervulling ervan grote gevolgen kan hebben voor werkgever en werknemer. Zo ook in een recente uitspraak van de kantonrechter Alkmaar.

Uitspraak kantonrechter Alkmaar

In deze zaak ging het om een helikopterpiloot die op 2 januari 2002 in dienst trad bij de werkgever; een onderneming gespecialiseerd in personenvervoer met helikopters. Op 20 januari 2021 heeft de werkgever de arbeidsovereenkomst wegens bedrijfseconomische redenen opgezegd tegen 1 maart 2021, nadat hiervoor toestemming was verkregen van het UWV.

De werknemer verzoekt vernietiging van de opzegging van de arbeidsovereenkomst, omdat de werkgever de wederindiensttredingsvoorwaarde zou hebben geschonden. De werkgever heeft namelijk binnen 26 weken dezelfde werkzaamheden als die werknemer verrichtte voor zijn ontslag door een ander laten verrichten, zonder dat de werknemer in de gelegenheid was gesteld om zijn werkzaamheden te hervatten.

De werkgever stelt de wederindiensttredingsvoorwaarde niet te hebben geschonden. De werkzaamheden waren tijdelijk en incidenteel. Bovendien heeft de werkgever niemand in dienst genomen, maar waren ‘de ander’ collega’s die al bij de werkgever in dienst waren.

De kantonrechter volgt het standpunt van de werknemer en overweegt daartoe het volgende:

• Uit de wetsgeschiedenis volgt dat met ‘dezelfde werkzaamheden’ wordt bedoeld ‘uitwisselbare functies’. Een functie is uitwisselbaar met een andere functie als de functies vergelijkbaar zijn voor zover het betreft onder meer de inhoud van de functie en de voor de functie vereiste kennis, vaardigheden en competenties. De kantonrechter oordeelt dat sprake is van een uitwisselbare functie, voor zover het de werkzaamheden betreft met een helikopter type AW-139. De werknemer verrichtte zijn werkzaamheden voorheen ook met dit type helikopter.
• Het argument van de werkgever dat het slechts tijdelijke werkzaamheden betreft houdt geen stand. Uit de wet(sgeschiedenis) volgt niet dat de wederindiensttredingsvoorwaarde alleen geldt als sprake is van werkzaamheden voor onbepaalde tijd met een structureel karakter. Daarbij komt dat niet zou passen bij de beschermingsgedachte van de wederindiensttredingsvoorwaarde dat de werkzaamheden structureel moeten zijn, omdat geen duidelijk criterium bestaat om dit vast te stellen. De kantonrechter overweegt ten overvloede dat de werkzaamheden – die al maanden duren, nog maanden duren en waarvan de einddatum niet zeker is –  niet zodanig tijdelijk of incidenteel van aard zijn dat deze niet hoefden te worden aangeboden aan de werknemer.
• De kantonrechter passeert ook het argument van de werkgever dat hij de wederindiensttredingsvoorwaarde niet heeft geschonden, omdat hij niet ‘een ander’ in dienst heeft genomen. De werkgever verwijst voor onderbouwing van dit standpunt naar twee uitspraken van de gerechtshoven Amsterdam en ’s-Hertogenbosch. Deze uitspraken betroffen oud recht en zijn daarom niet relevant, aldus de kantonrechter. De wederindiensttredingsvoorwaarde sprak toen van ‘in dienst nemen’. Sinds 1 juli 2015 is bepalend of het werk ‘door een ander’ wordt verricht. Dat kan ook een collega zijn. De werkgever verwijst naar de uitspraak onder huidig recht van de kantonrechter Bergen op Zoom, die oordeelde dat de wetswijziging van ‘in dienst nemen’ naar ‘door een ander’ slechts een tekstuele wijziging betrof om ook zzp’ers onder de reikwijdte van de wederindiensttredingsvoorwaarde te brengen. In die zaak voerde de werknemer op dit punt geen verweer, waardoor de kantonrechter Bergen op Zoom dit standpunt van de werkgever volgde. De kantonrechter Alkmaar was hierdoor in ieder geval niet overtuigd, mede omdat de kantonrechter vond dat bij een andere uitleg het afspiegelingsbeginsel kon worden ondergraven.
• Tot slot snijdt het argument van de werkgever dat het voor hem praktischer en financieel aantrekkelijker was een al in dienst zijnde werknemer de werkzaamheden te laten verrichten, dan een oud-werknemer opnieuw in dienst te nemen geen hout. Dergelijke praktische overwegingen kunnen niet afdoen aan de schending van de wederindiensttredingsvoorwaarde.

Kort en goed heeft de werkgever de wederindiensttredingsvoorwaarde geschonden. De kantonrechter vernietigt de opzegging van de arbeidsovereenkomst, waardoor de arbeidsovereenkomst nimmer is geëindigd, en veroordeelt de werkgever tot betaling van achterstallig loon en wedertewerkstelling.

Andere relevante uitspraken in het kort

De uitspraak van de kantonrechter Alkmaar wijkt af van de hiervoor al genoemde uitspraak van de kantonrechter Bergen op Zoom. De kantonrechter Alkmaar stapte in een vrij korte overweging over dit argument van de werkgever heen. Uit de wetsgeschiedenis (Kamerstukken I, 2013/14, 33818, nr. C, p. 112) volgt echter dat de tekstuele wijziging van de wederindiensttredingsvoorwaarde inderdaad tot doel had ook zelfstandigen onder de reikwijdte van de voorwaarde te brengen. Een ander doel wordt niet genoemd. Het is dan ook goed mogelijk dat de werkgever op dit punt hoger beroep instelt.

De kantonrechter Rotterdam oordeelde op 10 juli 2020 dat het aan de werknemer is om te stellen en zo nodig te bewijzen dat sprake is van ‘dezelfde werkzaamheden’. Als dat niet lukt, dan kan een beroep op de wederindiensttredingsvoorwaarde niet slagen. Dit kan een flink obstakel zijn, nu de werkzaamheden aan het zicht van de werknemer zijn onttrokken en niet altijd functieomschrijvingen voorhanden zijn. Getuigenverhoren kunnen uitkomst bieden.

De kantonrechter Maastricht oordeelde op 16 juni 2016 dat schending van de wederindiensttredingsvoorwaarde ook aan de orde kan zijn als ‘de ander’ een zelfstandige is. Dit is in lijn met de bedoeling van de wetgever bij de wijziging van de wederindiensttredingsvoorwaarde per 1 juli 2015. Overigens oordeelde deze kantonrechter, evenals de kantonrechter Alkmaar, dat niet relevant is of de werkzaamheden van structurele aard zijn.

Tot slot oordeelde het Gerechtshof ’s-Hertogenbosch over het moment van aanvang van de vervaltermijn voor een beroep op de wederindiensttredingsvoorwaarde. Deze vangt aan op de dag dat de werknemer op de hoogte is of redelijkerwijs had kunnen zijn van de schending van de wederindiensttredingsvoorwaarde. De vervaltermijn bedraagt twee maanden. Als deze is verstreken, dan kan de werknemer niet langer een beroep doen op de schending van de wederindiensttredingsvoorwaarde. In deze zaak was het de vraag of deze termijn al kon aanvangen, voordat de arbeidsovereenkomst was geëindigd. Het hof oordeelde van wel. De werknemer werd vrijgesteld van werkzaamheden gedurende de opzegtermijn en zijn werkzaamheden werden direct overgenomen door een collega. Hier was de werknemer van op de hoogte, of had hij redelijkerwijs van op de hoogte kunnen zijn. De vervaltermijn ving dan ook per die datum aan. De werknemer heeft zijn beroep te laat ingesteld en was niet-ontvankelijk in zijn verzoek. Interessant in deze zaak is dat de werkzaamheden ook hier werden verricht ‘door een ander’ die al in dienst was van de werkgever. Het hof kwam aan beoordeling van dit element niet toe.

Afsluiting

De wederindiensttredingsvoorwaarde vormt niet vaak onderwerp van rechtszaken. Toch is het voor werknemers een krachtig rechtsmiddel. De wederindiensttredingsvoorwaarde kent een ruime reikwijdte, maar een korte vervaltermijn en lastige bewijspositie. Bij schending van de wederindiensttredingsvoorwaarde is de opzegging van de arbeidsovereenkomst vernietigbaar, met alle gevolgen van dien. Ook voor werkgevers is het dus belangrijk om de voorwaarde goed in het oog te houden, zodat men na een succesvol bedrijfseconomisch ontslag niet voor verrassingen komt te staan.

Meer weten? Neem dan contact op met onze sectie Arbeidsrecht.

Nog geen abonnee? Meld u dan hier aan voor onze nieuwsbrief.