Boete van de NVWA? In deze situaties loop je risico op omzetgerelateerde boetes

Warenwetbesluit bestuurlijke boeten

In 2016 is het Warenwetbesluit bestuurlijke boeten (‘Warenwetbesluit’) gewijzigd. Het gewijzigde besluit introduceert de mogelijkheid om omzetgerelateerde boetes op te leggen aan een natuurlijke persoon of rechtspersoon (‘de overtreder’) in het geval van overtreding van de in de bijlage opgenomen voorschriften uit de Warenwet(besluiten).

Bij elk van deze opgenomen overtredingen worden drie kolommen onderscheiden. De boetebedragen onder kolom I, worden ingevolge art. 3 Warenwetbesluit opgelegd aan de overtreder die op de dag van de overtreding niet meer dan 50 werknemers heeft (het boetebedrag bedraagt dan in veel gevallen EUR 525,- per overtreding). Het boetebedrag onder kolom II wordt opgelegd aan de overtreder die op de dag van de overtreding meer dan 50 werknemers heeft (het gangbare boetebedrag is dan het dubbele: EUR 1.050,- per overtreding). Indien de desbetreffende overtreding in kolom III wordt aangeduid met een ‘X’, kan voor deze overtreding, in afwijking van de boetebedragen in kolommen I en II, een omzetgerelateerde boete worden opgelegd aan de overtreder.

Wanneer kun je een omzetgerelateerde boete krijgen?

Deze omzetgerelateerde boete is gelijk aan één procent van de jaaromzet van de overtreder. Deze bestuurlijke boete is gemaximeerd en kan maximaal € 900.000,- per overtreding bedragen. Op grond van het eigen interventiebeleid van de NVWA worden per inspectie ten hoogste vijf overtredingen beboet zodat in totaal een maximale boete van EUR 4.500.000 kan worden opgelegd.

Een omzetgerelateerde boete kan niet bij iedere overtreding van de in de bijlage bij het Warenwetbesluit genoemde voorschriften worden opgelegd. Daarvoor dient te worden voldaan aan een aantal voorwaarden:

1. Een omzetgerelateerde boete kan slechts worden opgelegd aan overtreders met een gerealiseerde jaaromzet van ten minste € 10 miljoen
2. Er dient sprake te zijn van een opzettelijk begane overtreding
3. Dan wel van een overtreding die te wijten is aan grove schuld.

Hieronder worden deze punten verder toegelicht.

Gerealiseerde jaaromzet van € 10 miljoen

De omzetgerelateerde boete kan alleen worden opgelegd indien sprake is van een onderneming met een gerealiseerde jaaromzet van ten minste € 10 miljoen. Daarbij wordt gekeken naar de jaaromzet in het boekjaar voorafgaande aan de overtreding. Voor deze minimale jaaromzet is gekozen om de afschrikwekkende werking en daarmee naleving van de regelgeving voor grote bedrijven te vergroten.

Deze minimale grens van € 10 miljoen sluit aan bij de Europese definities van kleine en grotere ondernemingen. Hierin wordt een kleine onderneming gedefinieerd als een onderneming waarvan de omzet of het jaarlijkse balanstotaal niet meer dan € 10 miljoen bedraagt. Deze grens zorgt er volgens de Minister voor dat kleine(re) ondernemingen niet worden geconfronteerd met hoge omzetgerelateerde boetes.

Dit houdt in dat aan overtreders met een jaaromzet van minder dan € 10 miljoen, alleen de vaste boetebedragen kunnen worden opgelegd. De hoogte van de boete is in dat geval afhankelijk van het geschonden voorschrift en het aantal werknemers van de overtreder ten tijde van de overtreding.

Opzet of grove schuld

Daarnaast wordt een omzetgerelateerde boete alleen opgelegd aan de overtreder indien de overtreding opzettelijk, dan wel met grove schuld is begaan op het terrein van eerlijkheid in de handel en voorlichting omtrent waren, voedsel- en productveiligheid. De termen ‘opzettelijk’ en ‘grove schuld’ zijn in het strafrecht gebruikelijk. Deze worden ook in het wetsvoorstel tot wijziging van de socialezekerheidswetten in verband met de regeling van de bestuurlijke boete (Kamerstuk 34 396, nr. 2) gebruikt. Het Warenwetbesluit sluit aan bij de invulling van deze termen in het strafrecht. Van opzet is sprake wanneer ‘een betrokkene willens en wetens handelingen doet of handelingen nalaat in strijd met wettelijke verplichtingen of willens en wetens de aanmerkelijke kans aanvaardt dat als gevolg van een dergelijk handelen of nalaten in strijd met wettelijke verplichtingen wordt gehandeld.’

Volgens de Minister is er in ieder geval sprake van een opzettelijke overtreding indien de NVWA een schriftelijke waarschuwing of een bestuurlijke boete geeft voor een overtreding, en deze nogmaals wordt begaan door de overtreder. Van grove schuld kan sprake zijn, indien de overtreder gebrekkige voorzorgsmaatregelen treft.  

Verschillende boetepercentages

De Minister heeft met deze systematiek willen voorkomen dat in geval van een overtreding waarbij de verwijtbaarheid gering is, een hoge omzetgerelateerde boete wordt opgelegd die niet in verhouding staat tot de ernst van de overtreding. Daarbij zal in het geval van een opzettelijke overtreding een hogere omzetgerelateerde boete worden opgelegd dan wanneer sprake is van grove schuld. Zo is de desbetreffende boete in het geval van een opzettelijke overtreding gelijk aan één procent van de gerealiseerde jaaromzet, waar zij in het geval van grove schuld gelijk is aan een halve procent van de gerealiseerde jaaromzet. Dit is in lijn met art. 5:46 lid 2 Algemene wet bestuursrecht (“Awb”), waarin is bepaald dat de verhouding tussen de zwaarte van de sanctie en de ernst van de overtreding evenredig dient te zijn.

Vaste boetebedragen

Indien geen sprake is van een opzettelijke overtreding, dan wel van grove schuld, zijn de vaste boetebedragen in de bijlage bij het Warenwetbesluit van toepassing. De vaste boetebedragen komen derhalve in beeld in het geval van nalatigheid. Hiervan is volgens de Minister in ieder geval geen sprake indien een bedrijf een overtreding begaat, waarvoor de NVWA al eerder een schriftelijke waarschuwing heeft gegeven of een bestuurlijke boete heeft opgelegd. Door de eerdere schriftelijke waarschuwing of bestuurlijke boete is de overtreder zich namelijk bewust van de overtreding in kwestie. In het geval van herhaling van die specifieke overtreding zal dan ook sprake zijn van opzet of grove schuld.

Eerste ervaringen in de praktijk

De eerste ervaringen in de praktijk scheppen het beeld dat de NVWA experimenteert met het opleggen van omzetgerelateerde boetes. Voor wat betreft het begrip opzet wordt niet altijd strikt de hand gehouden aan het criterium zoals dat in het strafrecht geldt. De NVWA stelt dat wanneer voor een vergelijkbaar vergrijp eerder een boete is opgelegd, een volgende overtreding opzettelijk is begaan. Ook wie als overtreder kan worden beschouwd, is onderwerp van discussie: is een houdstermaatschappij beboetbaar of de werkmaatschappij waarbinnen de overtreding (beweerdelijk) is begaan? Op grond van bestaande rechtspraak is het opleggen van boetes aan een houdstermaatschappij alleen mogelijk als (personen binnen de) holding betrokken waren bij de overtreding als pleger, dan wel aan de verboden gedraging feitelijk leidinggaven.

In de rechtspraak zal, naar wij verwachten, de omzetgerelateerde boete in de komende jaren nog onderwerp van discussie zijn. En met de focus van de NVWA op bestrijding van fraude, zullen er meer zaken volgen waar de (on)mogelijkheden van het opleggen van dergelijke boetes steeds meer zullen worden afgebakend. Levensmiddelenbedrijven zijn hiermee gewaarschuwd

Dit artikel is ook verschenen op VMT: Boete van de NVWA? In deze situaties loop je risico op omzetgerelateerde boetes (vmt.nl)