Van verkenning naar geschil: het afbreken van onderhandelingen in de precontractuele fase

Wat is de precontractuele fase?

Wanneer een overeenkomst tot stand komt hangt af van de omstandigheden van het geval en zal per situatie bekeken moeten worden. Soms is het klip en klaar, maar het komt ook voor dat de situatie zich in een grijs gebied begeeft. Het is voornamelijk afhankelijk van hetgeen partijen over en weer en in de gegeven omstandigheden redelijkerwijze mochten afleiden. In het algemeen komt een overeenkomst tot stand door aanbod en aanvaarding – waarbij aanbod en aanvaarding niet expliciet plaats hoeven te vinden. Een overeenkomst kan ook bestaan in het geval partijen het niet over alle onderdelen van de overeenkomst overeenstemming hebben bereikt, maar wel overeenstemming hebben over de hoofdpunten.

In de precontractuele fase worden intenties uitgesproken, voorstellen gedaan, voorwaarden besproken, concepten uitgewisseld, maar er bestaat nog geen finale overeenkomst. De precontractuele fase wordt beheerst door de maatstaven van de objectieve redelijkheid en billijkheid. Dit betekent dat partijen over en weer rekening moeten houden met elkaars gerechtvaardigde belangen, waarbij gekeken wordt naar wat mag worden verwacht van een vergelijkbare onderhandelingspartij onder soortgelijke omstandigheden. Dit houdt tevens in dat partijen hun eigen belangen mogen nastreven, maar tot op zekere hoogte ook rekening moeten houden met de gerechtvaardigde belangen van de andere partij. Voorgaande ziet wel op de procedurele aspecten van een onderhandeling, met betrekking tot de inhoud van een contract (de materiële aspecten) geldt dit niet. Immers, de commerciële belangen van de wederpartij hoef je niet te respecteren.

Mogelijke aansprakelijkheid bij het afbreken van de onderhandelingen

Het afbreken van onderhandelingen kan juridische gevolgen hebben. In ieder geval staat contractsvrijheid voorop. Dit betekent dat in beginsel de partijen de onderhandelingen mogen afbreken, ongeacht welke reden, en zonder enige schadevergoeding verschuldigd te zijn aan de andere partij(en). Zoals reeds besproken, komt de overeenkomst tot stand door aanbod en aanvaarding, maar ook wanneer gerechtvaardigd vertrouwen bestond bij de wederpartij van aanbod dan wel aanvaarding, geldt dit als een geldende overeenkomst.

Naar Nederlands recht bestaan er situaties waarin aansprakelijkheid kan bestaan voor het afbreken van onderhandelingen,[1] namelijk in het geval gerechtvaardigd vertrouwen bestaat bij de wederpartij dat de overeenkomst tot stand zal komen of in het geval sprake is van andere omstandigheden van het geval.

Van gerechtvaardigd vertrouwen is sprake wanneer overeenstemming bestaat over de hoofdlijnen – de essentialia - van de overeenkomst.[2]  Zonder in herhaling te vallen, zijn ook hier de omstandigheden van het geval relevant. Zo zal bijvoorbeeld bij een complexe overeenkomst (een overname van aandelen) niet snel worden aangenomen dat sprake is van gerechtvaardigd vertrouwen in de totstandkoming van de transactie.

Het leerstuk “andere omstandigheden van het geval” is tot op heden een leerstuk wat nog niet volledig van de grond is gekomen.

Bij gerechtvaardigd vertrouwen zal niet automatisch sprake zijn van aansprakelijkheid. Er kunnen altijd omstandigheden zijn op grond waarvan de onderhandelingen tóch mogen worden afgebroken: denk bijvoorbeeld aan onvoorziene omstandigheden op commercieel gebied.

Concluderend

Bovenstaand is het afbreken van onderhandelingen in een notendop besproken. Een duidelijk antwoord op de vraag wanneer sprake is van (on)gerechtvaardigd afbreken van precontractuele onderhandelingen is er niet. Dit antwoord is afhankelijk van de omstandigheden van het geval, al staat het in beginsel vrij voor partijen om de onderhandelingen af te breken. Toch kan in sommige situaties sprake zijn van het ongerechtvaardigd afbreken van onderhandelingen. Daarom is het raadzaam om in een zo vroeg mogelijk stadium een advocaat te betrekken die mee kan kijken naar uw onderhandelingspositie en kan adviseren over hoe te handelen.

Neem bij vragen over dit onderwerp gerust contact met ons op.