Handhaving gewicht, volume en recycling verpakkingen: dit zijn de verplichtingen voor voedingsproducenten

Volume, gewicht en recycling

Producenten moeten verpakkingen van levensmiddelen in Nederland in de handel brengen die voldoen aan ‘essentiële eisen’. Deze essentiële eisen voor verpakkingen hebben betrekking op onder meer de samenstelling en de aard van de verpakkingen, in het bijzonder met het oog op het volume, het gewicht en het recyclen van de verpakking.

Denk hierbij aan het gewicht van glazen flessen voor gedestilleerde dranken of wijnen of aan zwarte rubberen onderdelen van een product die het recyclingproces verstoren. Op grond van regelgeving mogen verpakkingen met het oog op CO2-reductie bijvoorbeeld niet zwaarder zijn dan functioneel nodig is om het levensmiddel te verpakken. Producenten van levensmiddelen moeten kunnen aantonen dat de verpakking van het in de handel gebrachte levensmiddel voldoet aan deze essentiële eisen, bijvoorbeeld aan de hand van NEN-normen.

Essentiële eisen en NEN-normen

De essentiële eisen voor verpakkingen staan opgenomen in het Besluit beheer verpakkingen 2014 (‘Bbv’) en zijn afkomstig uit de Europese Richtlijn Verpakkingen (94/62/EG) waarin uitgangspunten zijn vastgesteld waar verpakkingen aan moeten voldoen:

• “beperking van het gewicht en het volume van de verpakking tot de minimale hoeveelheid die nodig is om het vereiste niveau van veiligheid, hygiëne en aanvaardbaarheid voor het verpakte product en voor de consument te handhaven;
• beperking tot een minimum van de aanwezigheid van gevaarlijke stoffen en materialen als bestanddeel van verpakkingsmateriaal of van de verpakkingscomponenten;
• het ontwerp van herbruikbare verpakking of van verpakking die kan worden teruggewonnen, zoals ontwerp voor materiaal- of organische recycling en ontwerp voor energieterugwinning.”

In Nederland zijn deze essentiële eisen opgenomen in artikel 3 van het Bbv. Als gevolg van dit artikel is het verboden om een verpakking op de markt te brengen die niet voldoet aan deze essentiële eisen. De essentiële eisen zijn veelal geformuleerd als doelvoorschriften. Zoals hiervoor aangegeven, kunnen producenten aantonen dat de door hen in de handel of op de markt gebrachte verpakking voldoet aan de in het Bbv opgenomen eisen aan verpakkingen, door documenten te overleggen waaruit blijkt dat de verpakking voldoet aan de relevante NEN-normen.

Bron: Innventia AB

De normen ten aanzien van verpakkingen en verpakkingsafval zijn:  

• NEN-EN 13427 Verpakking - Eisen voor het gebruik van Europese normen op het gebied van verpakking en verpakkingsafval;
• NEN-EN 13428 Verpakking - Specifieke eisen voor fabricage en samenstelling – Preventie door reductie aan de bron;
• NEN-EN 13429 Verpakking – Producthergebruik;
• NEN-EN 13430 Verpakking - Eisen voor verpakking terugwinbaar door materiaalrecycling;
• NEN-EN 13431 Verpakking - Eisen voor verpakking terugwinbaar in de vorm van ernergieterugwinning, inclusief specificatie van de minimumstookwaarde;
• NEN-EN 13432 Verpakkingen - Eisen voor verpakking terugwinbaar door compostering en biodegradatie.

Productdossier voor verpakkingen

Zoals al gezegd, is het doorgaans de producent die door de ILT wordt aangesproken op het naleven van de essentiële eisen voor verpakkingen van in de handel gebrachte levensmiddelen. De producent kan op verschillende manieren laten zien dat zijn verpakking in overeenstemming is met de essentiële eisen, bijvoorbeeld door het implementeren van de NEN-normen.

Allereerst is het aan te bevelen om per product een productdossier aan te leggen, waarin onder andere de onderliggende documentatie omtrent in ieder geval de samenstelling en vervaardiging van verpakkingen is opgenomen. Hierbij kan dus aangesloten worden bij wat is opgenomen in de NEN-normen.

Denk hier bijvoorbeeld aan het voorbeeld van de glazen flessen met gedestilleerde dranken of wijnen. De ILT zou de producent er op kunnen aanspreken dat de glazen flessen ‘te zwaar’ zijn en om die reden niet voldoen aan de essentiële eisen. Dit zou zelfs kunnen leiden tot het uit de handel moeten nemen van deze glazen flessen. De levensmiddelenproducent kan proberen aan te tonen dat zijn verpakkingen wel voldoen aan de essentiële eisen. Hierbij kan aangesloten worden bij de NEN 13428 (‘reductie aan de bron’).

De NEN 13428 omvat een procedure voor het beoordelen van de verpakking om te waarborgen dat het gewicht en/of volume van het materiaal minimaal is. De producent dient dus ten aanzien van de verpakking – bijvoorbeeld de glazen flessen – een proces in te richten voor het bereiken van een minimaal toereikend gewicht en/of volume. Ook dient de producent aan te tonen dat (verdere) reductie van het betreffende gewicht van zijn verpakking niet mogelijk is en waarom dan niet. Hiertoe dient de producent een ‘kritische factor’ vast te stellen: een specifiek prestatiecriterium dat (verdere) reductie van gewicht en/of volume van de verpakking verhindert. Voor de bepaling van de kritische factor moet de producent de lijst van prestatiecriteria evalueren om die kritische factor vast te stellen die de bereikbare limiet voor reductie aan de bron bepaalt.

De prestatiecriteria zijn:

• bescherming van het product;
• fabricageproces van de verpakking;
• verpakkings-/vullingsproces;
• logistiek (inclusief transport, opslag en behandeling);
• productpresentatie en marketing;
• aanvaardbaarheid voor gebruiker/consument;
• informatie;
• veiligheid;
• wetgeving;
• andere aspecten.

Om het voorgaande aan te tonen dient de producent dus inzicht te verschaffen in het productieproces van de verpakkingen, vergezeld van alle onderbouwende documentatie. Dit ondanks het feit dat de levensmiddelenproducent het verpakkingsmateriaal doorgaans niet zelf produceert. Het is echter de levensmiddelenproducent die het ontwerp en de materiaalkeuze van de verpakking bepaalt. Niet de verpakkingsproducent maar de levensmiddelenproducent is in beginsel dus de normadressaat.

Aanbevelingen voor levensmiddelenproducenten

Het is de verantwoordelijkheid van de levensmiddelenproducent – als degene die het verpakte product in de handel brengt – om te inventariseren of er producten zijn die mogelijk niet aan de eisen voldoen. Hoewel de regelgeving op dit punt al geruime tijd bestaat, blijken de voorschriften in de praktijk verre van bekend. Bij het ontwerpen van verpakkingen is dan ook veelal geen rekening gehouden met deze voorschriften. Het is zinvol om in ieder geval te inventariseren hoe dit binnen het eigen bedrijf (al dan niet) geregeld is.

Dit artikel is ook geplaatst op VMT.nl: Handhaving gewicht, volume en recyclen verpakkingen: dit moeten voedingsproducenten doen (vmt.nl)