De invloed van de ondernemingsraad op arbeidsvoorwaarden

WOR: instemmingsrecht en stimulerende taak

De rol van de ondernemingsraad bij arbeidsvoorwaarden komt op meerdere plekken terug in de Wet op de ondernemingsraden (WOR). Zo heeft de ondernemingsraad instemmingsrecht bij besluiten over regelingen op het gebied van arbeidsvoorwaarden, waaronder pensioen, beloning, arbeids- en rusttijden en personeelsopleiding. Naast de in de wet geregelde bevoegdheden kunnen de ondernemingsraad en ondernemer in een ondernemingsovereenkomst zelf aanvullende afspraken maken, ook ten aanzien van arbeidsvoorwaarden. In een collectieve arbeidsovereenkomst (cao) kan de ondernemingsraad tot slot specifieke rechten worden toebedeeld. Denk daarbij bijvoorbeeld aan een cao-bepaling waarin staat opgenomen dat een reiskostenvergoeding met instemming van de ondernemingsraad moet worden getroffen. Zowel het sluiten van ondernemingsovereenkomsten als het delegeren van bevoegdheden in cao-bepalingen komt in de praktijk steeds regelmatiger voor.

De ondernemingsraad heeft daarnaast een stimulerende taak. Dit betekent dat de ondernemingsraad actief moet bevorderen dat de ondernemer de geldende wet- en regelgeving, cao-afspraken én interne afspraken over arbeidsvoorwaarden naleeft. Dit vereist een proactieve houding van de ondernemingsraad. De ondernemingsraad dient zich te positioneren als een volwaardige businesspartner van de ondernemer. Een businesspartner die tijdig betrokken of geïnformeerd wil worden over het besluitvormingsproces, in plaats van een verplichte horde waar de ondernemer langs moet.

Invloed bij eenzijdige wijziging van arbeidsvoorwaarden

De ondernemingsraad kan ook invloed uitoefenen wanneer een werkgever een beroep doet op de eenzijdige wijzigingsmogelijkheid van arbeidsvoorwaarden. Het uitgangspunt is daarbij dat instemming van de ondernemingsraad niet automatisch betekent dat werknemers daarmee gebonden zijn aan de beoogde wijziging van arbeidsvoorwaarden; met werknemers moet afzonderlijk overeenstemming worden bereikt. Toch weegt de instemming van de OR wel mee bij de beoordeling of een werkgever arbeidsvoorwaarden eenzijdig mag wijzigen.

Eenzijdige wijziging is mogelijk wanneer in de arbeidsovereenkomst een eenzijdig wijzigingsbeding is opgenomen, of wanneer wijziging redelijkerwijs van de werknemer kan worden gevergd op basis van goed werknemerschap. In beide gevallen staat de redelijkheid centraal en moet de werkgever overtuigende argumenten kunnen inbrengen voor de beoogde wijziging. Daarbij is relevant of de ondernemingsraad zich over de wijziging heeft uitgelaten. Heeft de ondernemingsraad ingestemd of voorwaarden gesteld (bijvoorbeeld een afbouw- of compensatieregeling)? Zo ja, kan dat de werkgever ondersteunen bij het doorvoeren van een eenzijdige wijziging. Belangrijk: dit is slechts één van de omstandigheden die meeweegt. Het uitgangspunt blijft dat voor het wijzigen van arbeidsvoorwaarden de instemming van de werknemer vereist is. Eenzijdig wijzigen blijft de uitzondering.

Grenzen aan de invloed van de ondernemingsraad

De invloed van de ondernemingsraad op arbeidsvoorwaarden is niet onbeperkt. Wanneer een cao van toepassing is, zijn de afspraken daarin leidend — ook als de ondernemingsovereenkomst andere bepalingen bevat. De ondernemingsraad kan aanvullende afspraken maken in het voordeel van werknemers, maar bij een standaard-cao mag hiervan niet worden afgeweken, zelfs niet met instemming van de OR. Daarnaast behartigt de ondernemingsraad zowel de belangen van de ondernemer als van het collectief van werknemers. Individuele afspraken tussen werknemer en werkgever vallen in principe buiten de invloedsfeer van de ondernemingsraad.

Conclusie

De ondernemingsraad speelt een belangrijke rol bij het vaststellen en wijzigen van arbeidsvoorwaarden binnen een organisatie. Door gebruik te maken van het instemmingsrecht en zijn stimulerende taak, kan de ondernemingsraad bescherming bieden tegen nadelige veranderingen én bijdragen aan betere arbeidsomstandigheden. Het is belangrijk om de ondernemingsraad tijdig te betrekken bij regelingen op het gebied van arbeidsvoorwaarden: een goed functionerende ondernemingsraad maakt de onderneming sterker en veerkrachtiger en resulteert in draagvlak bij de medewerkers.

Heeft u vragen naar aanleiding van deze blog? Neem gerust contact op met ons Team Arbeidsrecht. Wij helpen u graag verder.