De NVWA schaft de Meldwijzer Onveilige levensmiddelen af

De Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) heeft sinds jaar en dag de Meldwijzer Onveilige levensmiddelen (‘de Meldwijzer’) op haar website gehad die – in verschillende versies – moest dienen als leidraad voor levensmiddelenbedrijven: wanneer ben je verplicht te melden en wanneer niet?

Op 19 januari plaatste de NVWA een nieuwe instructie op haar website met de aankondiging ‘let op: de instructie op deze pagina vervangt de meldwijzer’. De Meldwijzer lijkt daarmee buiten gebruik te zijn gesteld en levensmiddelenbedrijven worden nu, zo blijkt uit de instructie, geacht meldingen te doen volgens het stramien op deze webpagina.

De nieuwe instructie voor het melden van onveilige levensmiddelen

De nieuwe instructie op de website van de NVWA is heel kort en luidt “Ondernemers moeten (mogelijk) onveilige levensmiddelen altijd binnen 4 uur melden bij de NVWA. Dit geldt voor levensmiddelen die u heeft ingevoerd, verwerkt, geproduceerd, geleverd, vervoerd, verkocht of heeft opgeslagen. Doet u geen melding? Dan bent u in overtreding. Melden kan 24 uur per dag, 7 dagen per week.” Ter verdere toelichting is nog vermeld “De meldplicht geldt ook voor niet-conforme partijen die fysiek zijn geïmporteerd op bestelling van een Nederlands bedrijf en zich op Europees grondgebied bevinden, al dan niet in een douane-entrepot om verder verhandeld te worden naar EU- of niet-EU-landen”. Er wordt daarnaast voor een tweetal onderwerpen (residuen van bestrijdingsmiddelen en van diergeneesmiddelen) verwezen naar specifieke beslisbomen.

Op basis van deze nieuwe instructie wordt van levensmiddelenbedrijven verwacht dat zij voor, tijdens en na het productieproces van het levensmiddel – van invoer van een grondstof tot verkoop van het eindproduct en alles daartussenin – een (mogelijk) onveilig levensmiddel dat in het beheer is van het levensmiddelenbedrijf zal melden bij de NVWA. De huidige instructie lijkt daarmee verder te gaan dan de Meldwijzer en ook verder dan wat de Algemene Levensmiddelenverordening voorschrijft. In dit artikel lees je waarom.

Algemene Levensmiddelenverordening

De wettelijke meldplicht op grond van de Algemene Levensmiddelenverordening bevat specifieke elementen. Er zijn twee varianten van de meldplicht:

Allereerst, de meldplicht bij onveilige[1] producten (artikel 19, lid1):

• Een bedrijf heeft een levensmiddel ingevoerd, geproduceerd, verwerkt, vervaardigd of gedistribueerd; en
• het bedrijf meent, of heeft redenen om aan te nemen, dat het levensmiddel niet aan de voedselveiligheidsvoorschriften voldoet; en
• wanneer het de directe controle van het bedrijf heeft verlaten;
• leidt het bedrijf de procedures in om het levensmiddel uit de handel te nemen; en
• moet het bedrijf melding doen aan de NVWA.

De meldplicht bij schadelijke producten (artikel 19, lid 3):

• Een bedrijf meent, of heeft redenen om aan te nemen, dat een levensmiddel schadelijk voor de menselijke gezondheid kan zijn; en
• het product is in de handel gebracht; dan
• moet onmiddellijk melding worden gedaan aan de NVWA.

Verhouding nieuwe meldinstructie en wetgeving

Voor beide meldplichten geldt dus als voorwaarde dat het betreffende levensmiddel door het bedrijf in de handel is gebracht (en voor de eerste meldplicht dat het product ook de directe controle van het bedrijf heeft verlaten).

Op grond van de Algemene Levensmiddelenverordening is een product in de handel vanaf het moment dat het gereed staat om te worden geleverd aan een afnemer. Dus nadat alle bewerkingen, controles en/of analyses zijn verricht en vanaf het moment dat een levensmiddel gereed staat om te worden geleverd, is een product in de handel. Een bedrijf moet een onveilig product melden als het product niet alleen gereedstaat, maar daadwerkelijk de directe controle van het bedrijf heeft verlaten.

In de oude versies van de Meldwijzer besteedde de NVWA, onder meer aan de hand van voorbeelden, specifiek aandacht aan de vraag of en wanneer een product in de handel is. Bijvoorbeeld: in het geval het bedrijf een ‘positive release’ (analyse voor vrijgave) systeem hanteerde en de productie nog niet afgerond was - dus het product was nog niet vrijgegeven omwille van nog niet afgeronde analyses - dan was het product nog niet in de handel en was er geen sprake van een meldplicht, aldus de NVWA in de oude Meldwijzer. Dit is overigens ook in lijn met de uitleg in de zogenaamde Richtsnoeren van het Permanente Comité voor de Voedselveiligheid en de Diergezondheid. Ook bij opslag van transitogoederen is het zeer de vraag of deze in de EU in de handel zijn gebracht.

Gaat de nieuwe instructie voorbij aan wettelijke criteria?

In de nieuwe instructie op de website van de NVWA wordt momenteel echter verlangd dat bedrijven melding doen van ieder levensmiddel (inclusief grondstoffen en halffabricaten) dat het bedrijf heeft “ingevoerd, verwerkt, geproduceerd, geleverd, vervoerd, verkocht of opgeslagen”. Aan het niet-melden volgens deze instructie verbindt de NVWA volgens haar website de conclusie dat sprake is van een overtreding die beboet wordt.

De NVWA lijkt daarbij voorbij te gaan aan de diverse criteria die voor de wettelijke meldplicht gelden: er moet concreet sprake zijn van onveiligheid in de zin van artikel 14 ALV en een product moet daadwerkelijk in de handel zijn gebracht (en in geval van artikel 19 lid 1 ALV ook de directe controle van het bedrijf hebben verlaten). De nieuwe instructie van de NVWA gaat duidelijk verder dan waarin de wettekst – en overigens ook de oude Meldwijzer – voorziet.

Aan een verdergaande meldplicht dan die in artikel 19, lid 1 en 3 van de Algemene Levensmiddelenverordening, zal een juridische basis ten grondslag moeten liggen. Een instructie op de website van de NVWA is dat niet.

Wat is het belang hiervan? Vanzelfsprekend is het belangrijk dat melding wordt gedaan als een onveilig levensmiddel in de handel is gebracht. Consumenten en afnemers moeten worden gewaarschuwd en producten moeten zo nodig worden teruggeroepen. De NVWA houdt toezicht op dat proces. Maar is het terecht dat de NVWA de meldplicht wil uitbreiden naar grondstoffen of producten die (nog) niet in de handel zijn? De NVWA lijkt dat nu wel zo aan te kondigen en stelt boetes in het vooruitzicht als de meldinstructie niet stipt (binnen 4 uur) wordt nageleefd. De wetgeving biedt hier ons inziens geen basis voor, althans niet zonder dat de regelgeving op dit punt wordt aangepast.