To FIDIC or not to FIDIC: 5 stellingen over de FIDIC contractmodellen

Cobouw artikel

In een Cobouw artikel van 17 augustus 2022 getiteld ‘Niet Heijmans, maar BAM gaat A-pier Schiphol afbouwen’ staat dat “ (…) niet langer is gekozen voor de gehate Fidic- contractvorm” die tot gespannen verhoudingen leidde tussen Schiphol, de hoofdaannemer en onderaannemers. Verderop in het artikel staat dat het FIDIC contract de aannemers kennelijk dwong tot “(…) een omslachtige papierwinkel waarbij ze pas heel laat hun facturen kregen vergoed”.

Ik ben als advocaat niet bij de A-pier Schiphol betrokken, maar naast de UAV en de UAV-GC werk ik zeer regelmatig met de FIDIC modelcontracten. Persoonlijk heb ik geen voorkeur voor UAV, UAV-GC of FIDIC, maar ik vind het wel belangrijk om de negatieve beeldvorming die mogelijk door het Cobouw artikel over het FIDIC contractmodel kan ontstaan, te corrigeren.

Dat doe ik aan de hand van onderstaande 5 stellingen.

Stelling 1: FIDIC is zeker niet voor alle projecten geschikt

Het is nog altijd horses for courses zoals de Engelsen zeggen: het project moet geschikt zijn voor de toepassing van een FIDIC contractmodel (en vice versa). De keuze voor FIDIC is dikwijls gerelateerd aan de complexiteit van het bouwwerk en/of de aanwezigheid van een internationaal element, zoals een buitenlandse opdrachtgever, aannemer, financier etc.  In het Cobouw artikel is te lezen dat in plaats van het FIDIC-contract er nu gekozen is voor een UAV-contract, aangezien alleen maar Nederlandse aannemers bij het werk betrokken zijn. Dat is verstandig, gelet op het ontbreken van een internationaal component. Ik adviseer mijn cliënten regelmatig om in plaats van FIDIC voor de Nederlandse voorwaarden (zoals UAV, UAV-GC) te opteren indien er in het project geen (internationaal) element is die noopt tot een keuze voor FIDIC.

Stelling 2: Een UAV directievoerder op een FIDIC project zetten is vragen om problemen

Wanneer men het FIDIC contractmodel wil gebruiken, dienen van zowel opdrachtgeverszijde als van aannemerszijde mensen betrokken te worden die ervaring hebben met FIDIC contracten. Een UAV directievoerder (hoe ervaren ook) op een FIDIC project zetten is vragen om problemen.

FIDIC contracten vragen om een andere aanpak. In mijn praktijk zie ik het vaak misgaan wanneer het FIDIC contract wordt gemanaged als een UAV of een UAV-GC contract, of wanneer een aannemer liever geen Notice of Claim naar de opdrachtgever wil sturen ‘om zodoende de relatie goed te houden’ (terwijl FIDIC het sturen van een Notice of Claim binnen 28 dagen voorschrijft op straffe van verlies van rechten). De aannemers die hopen dat het later wel goed komt, komen dan van een koude kermis thuis.

Is dat dan de schuld van FIDIC? Nee, want FIDIC is voor sommige projecten uitermate geschikt. Internationaal is FIDIC nog altijd (en niet voor niets) het leidende contractmodel voor complexe bouwprojecten, maar het vergt dus wel een andere benadering. Er is minder ruimte voor ‘handjeklap’ of ‘daar komen wij later wel uit’.

Stelling 3: ‘Dikke contracten’ hebben ook voordelen

Alles wat je nodig hebt staat in principe in het FIDIC-contract. Het is een common law based contractmodel, waardoor de rechten en verplichtingen van de partijen uitvoerig in de General Conditions zijn beschreven (uitvoeriger dan in de UAV of UAV-GC). Wanneer een partij meent een vordering te hebben op de andere partij staat ook uitvoerig beschreven welke stappen je moet doorlopen. Dat geeft duidelijkheid vooraf. Partijen weten waar zij aan toe zijn en wat zij moeten doen. Het voorkomt dat iedere partij een eigen waarheid creëert ten aanzien van hetgeen redelijk is bij de invulling van een lacune in de overeenkomst.

Voor ieder onderwerp in het contract wordt, als ware het een flowchart, stap voor stap uitgelegd wat de opdrachtgever, de Engineer of de aannemer in bepaalde situaties moet doen. Dat geldt ook voor de betalingsverplichting van de opdrachtgever, waarbij het FIDIC-contract bepalingen bevat om impasses te doorbreken (o.a. determination via de Engineer, het voorleggen van het dispuut aan de Dispute Board etc.). Het is daarom ook belangrijk om niet al te veel te sleutelen aan de General Conditions (zie de FIDIC Golden Principles).

In het Cobouw artikel staat dat de aannemers hun facturen pas heel laat vergoed kregen. Dat kan in mijn optiek in ieder geval niet te wijten zijn aan het FIDIC contractmodel, nu daarin exact wordt voorgeschreven in welke vorm een Interim Payment verzoek door de aannemer moet worden gedaan, de termijn waarbinnen het verzoek moet worden beoordeeld, de termijn waarbinnen de betaling moet worden verricht en tot slot de voorziening dat bij gebrek aan (volledige) betaling de aannemer zijn volledige finance charges bij de opdrachtgever in rekening mag brengen totdat volledige betaling is ontvangen enz. Duidelijker kun je het niet hebben.

Stelling 4: FIDIC bevordert het in de kiem smoren van geschillen

Geschillen worden immers niet opgespaard tot na oplevering. De FIDIC contractmodellen (zeker de 2017 versies) bevatten veel bepalingen die de voortgang van het project bevorderen en maken het vrijwel onmogelijk om geschillen op te sparen tot na oplevering. Een aannemer die bijv. niet tijdig laat weten dat hij een claim heeft op de opdrachtgever, riskeert verlies van rechten en dat geldt overigens ook voor claims van de opdrachtgever op de aannemer.

Bovendien zullen door de betrokkenheid van de Engineer en de standing Dispute Board veel kleine geschillen tijdens de uitvoering van het werk worden voorgelegd en beoordeeld. Ook dat creëert duidelijkheid. Dat is in het belang van het project.

Stelling 5: De zogeheten ‘papierwinkel’ is misschien wel zo professioneel

In het Cobouw nieuwsartikel stond dat FIDIC de aannemers kennelijk dwong tot “(…) een omslachtige papierwinkel”. Het is inderdaad juist dat het werken met FIDIC contracten doorgaans ook betekent dat er tijdens de uitvoering van het werk meer op papier moet worden vastgelegd en vaker op schrift moet worden gecommuniceerd. Maar sinds wanneer is dat een probleem? Professionele opdrachtgevers en aannemers doen dat al. Bovendien zal er voldoende documentatie aanwezig zijn zodat een Engineer, een Dispute Board of een arbiter een standpunt kan beoordelen. Wel zo handig. Daarnaast zal het vastleggen van bijv. afspraken voorkomen dat iedere partij achteraf een eigen versie heeft van hetgeen is besproken en er ten gevolge daarvan een geschil ontstaat.

Tot slot

Eerlijk is eerlijk, sommige cliënten zullen niet of niet meer met FIDIC werken, omdat dat simpelweg niet bij hen past. Maar er zijn in mijn praktijk gelukkig ook genoeg voorbeelden waarbij bewust voor FIDIC is gekozen en succesvol met FIDIC is gewerkt. Voor FIDIC kiezen en er vervolgens in de praktijk mee werken als ware het een UAV contract, is echter risicovol.

De prikkelende stellingen in deze bijdrage zijn overigens vooral bedoeld om een discussie aan te zwengelen over het gebruik van de FIDIC contractmodellen voor projecten op Nederlandse bodem. FIDIC heeft immers bewezen meerwaarde voor complexe bouwprojecten waar de toepassing van de UAV of de UAV-GC onvoldoende recht zou doen aan de specifieke wensen van de contracterende partijen.

Meer weten over de FIDIC contractmodellen? Neem dan contact op met Jacob Henriquez, partner Bouw & Vastgoed bij Ploum (j.henriquez@ploum.nl / 06 12 10 13 68).