Schending en omzeiling EU-sancties strafbaar met nieuwe richtlijn

Drempelbedragen

Allereerst biedt de richtlijn de mogelijkheid aan de lidstaten om in specifieke gevallen gedragingen niet strafbaar te stellen als daarmee minder dan 10.000 euro is gemoeid. Echter, dit is een keuze die aan de lidstaten wordt gelaten en die - mits daarvan gebruik wordt gemaakt - op hele specifieke situaties van toepassing is.

Opzet en grove nalatigheid

In beginsel gaat de richtlijn bij het strafbaar stellen van gedragingen uit van “opzet” op het schenden van EU-sancties, maar aan lidstaten wordt óók de verplichting opgelegd om gedragingen met betrekking tot militaire goederen en dual-use-goederen strafbaar te stellen als er sprake is van “grove nalatigheid” (artikel 3 lid 3 van de Richtlijn 2024/1226).

Straffen voor natuurlijke personen

De richtlijn schrijft voor dat aan natuurlijke personen voor overtreding van de gedragingen uit de richtlijn gevangenisstraffen kunnen worden opgelegd. Dit betekent dat voor de zwaarste categorie misdrijven uit deze richtlijn maximale gevangenisstraffen kunnen worden opgelegd van minimaal vijf jaar. Daarvoor is dan meestal wel vereist dat de waarde die gemoeid is met de strafbare gedraging, het drempelbedrag van 100.000 euro haalt (artikel 5 lid 3 sub a, b en d van de Richtlijn 2024/1226).

Maar dat geldt niet voor alle gedragingen. Zo wordt er voor overtreding van het schenden of omzeilen van EU-sancties met betrekking tot militaire goederen of dual-use-goederen géén drempelbedrag genoemd, terwijl de gedraging wel strafbaar moet worden gesteld met tenminste een maximale gevangenisstraf van vijf jaar.

Bijkomende sancties voor natuurlijke personen

Daarnaast wordt aan lidstaten de verplichting opgelegd om ook bijkomende straffen mogelijk te maken. Dit kunnen zowel strafrechtelijke als bestuursrechtelijke sancties zijn. Op hoofdlijnen zijn dit volgende bijkomende sancties:

• het intrekken van vergunningen en toestemmingen voor het uitoefenen van activiteiten die tot de strafrechtelijke overtreding hebben geleid;
• een verbod om in een rechtspersoon een leidende positie te bekleden van hetzelfde type dat voor het plegen van het strafrechtelijk delict is gebruikt;
• een tijdelijk verbod op kandidaatstelling voor openbare ambten;
• openbaarmaking van de rechterlijke uitspraak en in uitzonderlijke gevallen daarbij ook de persoonsgegevens van de veroordeelde.

Aansprakelijkheid van rechtspersonen

Op grond van de richtlijn zijn de lidstaten verplicht om ervoor te zorgen dat rechtspersonen strafrechtelijk aansprakelijk kunnen worden gesteld voor het schenden en omzeilen van EU-sancties als de strafbare gedraging dienstig is geweest aan de rechtspersoon en de gedraging is gepleegd door een persoon in een leidinggevende positie bij de bewuste rechtspersoon. Daarnaast worden rechtspersonen ook aansprakelijk voor een gebrek aan toezicht en controle op personen in een leidinggevende positie wanneer die personen sancties omzeilen of schenden terwijl de rechtspersoon daarvan profiteert.

Sancties tegen rechtspersonen

De richtlijn voorziet daarnaast in een veelheid aan sancties tegen rechtspersonen die EU-sancties schenden en omzeilen. Zo wordt voor twee verschillende categorieën strafbare gedragingen bepaald aan welke minimale vereisten de maximumstraffen moeten voldoen.

In de eerste categorie gaat het dan om een mogelijke boete tot 1 procent van de totale wereldwijde jaaromzet van de rechtspersoon of maximaal 8 miljoen euro (artikel 7 lid 2 sub a onder i en ii). En in de tweede categorie gaat het dan om een mogelijke boete tot 5 procent van de totale wereldwijde jaaromzet van de rechtspersoon of maximaal 40 miljoen euro (artikel 7 lid 2 sub b onder i en ii).

Bijkomende sancties rechtspersonen

Naast de hele hoge boetes kunnen er straks ook nog aanvullende sancties worden opgelegd. Op hoofdlijnen zijn dit de volgende sancties:

• uitsluiting van door de overheid verleende voordelen of steun;
• uitsluiting van toegang tot overheidsfinanciering, met inbegrip van aanbestedingsprocedures, subsidies en concessies;
• verbod om bedrijfsactiviteiten uit te voeren;
• intrekking van vergunningen en toestemmingen voor het uitoefenen van activiteiten die tot het plegen van het desbetreffend strafrechtelijk delict hebben geleid;
• plaatsing onder gerechtelijk toezicht;
• gerechtelijke ontbinding;
• sluiting van inrichtingen die zijn gebruikt voor het plegen van het strafrechtelijk delict;
• publicatie van de uitspraak (geheel of gedeeltelijk).

De richtlijn voorziet ook in de verplichting om verzwarende en verlichtende omstandigheden op te nemen in de nationale wetgeving, zodat deze factoren kunnen worden meegenomen bij de beoordeling van de strafbare feiten op grond van deze richtlijn.

Verzwarende omstandigheden

De volgende omstandigheden worden in de richtlijn als verzwarende omstandigheden genoemd:

• het delict werd gepleegd in het verband van een criminele organisatie;
• gebruik van valse of vervalste documenten;
• het delict werd - in strijd met de beroepsverplichtingen - gepleegd door een professionele dienstverlener;
• het delict werd gepleegd door een overheidsfunctionaris in de uitoefening van zijn of haar beroep, of door iemand met een vergelijkbare positie;
• aanzienlijk financieel voordeel werd behaald of mogelijk hebben behaald;
• vernietigen van bewijs materieel of intimideren van betrokkenen;
• eerdere veroordelen voor onder artikel 3 of 4 van de richtlijn vallende strafbare gedragingen.

Verlichtende omstandigheden

De richtlijn benoemt heel specifiek twee verlichtende omstandigheden die door de lidstaten moeten worden opgenomen in de nationale wetgevering. Het gaat dan om het verstrekken van informatie aan de bevoegde autoriteiten die zij zelf niet al hadden waardoor:

• nieuwe daders worden gevonden of voor de rechter worden gebracht;
• er nieuw bewijs wordt gevonden.

Inwerkingtreding 20 mei 2025

Deze richtlijn moet uiterlijk op 20 mei 2025 in nationale wetgeving zijn omgezet. Met deze richtlijn zal de aandacht voor “sanctie compliance” alleen maar toenemen en zal nog meer worden gelet op het schenden of omzeilen van sancties. Hiervoor kunnen dan uiteindelijk hoge straffen worden opgelegd als het misgaat. Als u meer wilt weten over deze richtlijn en over de (strafrechtelijke) handhaving van de huidige sanctieregels in de praktijk, neem dan contact op met Jikke Biermasz of Hugo van Aardenne.