Mondkapjesplicht op werk: mag een werkgever het dragen van een mondkapje verplichten voor werknemers?

De mondkapjesplicht. Na twee jaar kennen wij dit allemaal wel. Na meerdere versoepelingen is momenteel de mondkapjesplicht weer aan de orde binnen in de publieke locaties. Het kan daardoor voorkomen dat het ook verplicht is om op werk een mondkapje te dragen. De praktijk leert dat het nog wel eens voorkomt dat werknemers – om welke reden dan ook – liever geen mondkapje willen dragen tijdens de werkzaamheden.

De vraag die vaak opspeelt is dan ook: mag de werkgever een werknemer verplichten een mondkapje te dragen tijdens de werkzaamheden? En zo ja, op welke wijze kan dit eventueel worden afgedwongen? In dit artikel leest u hier meer over.

Instructierecht werkgever

Uit recente rechtspraak blijkt dat het instructierecht van de werkgever een uitkomst kan bieden. De werknemer staat namelijk onder de zeggenschap van de werkgever en de werknemer heeft zich in beginsel te houden aan de instructies van de werkgever. Dit kan echter anders zijn als het instructierecht een ongeoorloofde inbreuk maakt op een grondrecht van de werknemer. Er moet in dat kader dan worden gekeken of deze instructie een legitiem doel dient en of zij een geschikt middel is om dat doel te bereiken.

De werkgever is ten eerste wettelijk verplicht de individuele belangen van haar werknemers te beschermen door zorg te dragen voor een gezonde en veilige werkomgeving. De werkgever moet, voornamelijk gedurende de coronapandemie, ervoor zorgen hetgeen te doen wat nodig is en wat van hem gevergd kan worden om besmetting van haar werknemers op de werkvloer met het virus te voorkomen. Ten tweede heeft de werkgever hier ook een bedrijfsbelang om te beschermen: werkgevers hebben immers een loondoorbetalingsverplichting bij ziekte.

Hoewel de effectiviteit van het mondkapje wordt betwist, is het een maatschappelijk aanvaard middel om verspreiding van het virus te voorkomen. Ook is de inbreuk evenredig in verhouding tot het belang van de werkgever om de hiervoor beschreven doelen te bereiken. Om die reden kan de instructie van het dragen van een mondkapje dan ook worden gegeven door de werkgever, ook al betoogt de werknemer dat de verplichting om een mondkapje te dragen een inbreuk vormt op zijn grondrecht. Er is namelijk een legitiem doel en het mondkapje is tevens een geschikt middel om dat doel te bereiken, en daarom kunnen werknemers gehouden worden zo’n instructie op te volgen.

Differentiatie tussen functies?

Een vraag die vaker voorkomt in de praktijk is of de mondkapjesplicht moet differentiëren naar verschillende functies. In een bedrijf zijn er namelijk medewerkers die veel in contact komen met derden of collega’s, maar je hebt ook medewerkers die vrijwel geen contact hebben met anderen tijdens de werkzaamheden. De rechter heeft in een uitspraak van 13 januari 2021 geoordeeld dat de werkgever er belang bij heeft om ten aanzien van de instructie over het dragen van een mondkapje één lijn te trekken binnen het bedrijf. Het dragen van een mondkapje kan alleen maar effectief zijn als iedereen zich gezamenlijk aan houdt. Werkgevers moeten zorgen voor een veilige en gezonde werkomgeving en dat is alleen mogelijk met een eenduidig beleid.

Loonbetaling opschorten en ontzegging van het werk

Uit rechtspraak blijkt dat werkgevers de loonbetaling van werknemers mogen opschorten en de toegang tot het werk mogen ontzeggen als de instructies niet worden opgevolgd en het niet duidelijk is dat werknemer onvoorwaardelijk bereid is de instructie alsnog op te volgen. Zodra de werknemer wél weer onvoorwaardelijk bereid is de instructie op te volgen, vervalt daarmee de grondslag aan de opschorting van het loon en aan de non-actiefstelling.

Ontbinding arbeidsovereenkomst op de loer?

Het weigeren van de werknemer om de instructie van het dragen van een mondkapje op te volgen, kan soms leiden tot een verstoorde arbeidsverhouding. Dit blijkt uit een recente uitspraak van de rechtbank Noord-Holland van 21 september 2021 waarin de rechter oordeelde dat de werknemer verplicht is die instructie op te volgen. De werknemer in het geding bleef zich verzetten tegen de instructie om een mondkapje te dragen. Hierover zijn conflicten ontstaan, welke meermaals zijn geëscaleerd. Hierdoor oordeelde de rechter dat de arbeidsverhouding duurzaam en onherstelbaar verstoord is.

Het weigeren een mondkapje te dragen zou zelfs kunnen leiden tot een ontbinding op grond van (ernstig) verwijtbaar handelen van de werknemer. Dit blijkt uit een uitspraak van de rechtbank Noord-Holland van 5 november 2021 waarin de werknemer bij herhaling heeft geweigerd een mondkapje te dragen tijdens de werkzaamheden, met als gevolg dat hij zijn werkzaamheden niet kon uitvoeren. De werkgever heeft de werknemer hier meerdere malen op aangesproken en de werknemer tevens gewaarschuwd voor de gevolgen voor zijn dienstverband. Omdat door het weigeren een mondkapje te dragen, de werknemer de voortgang van het werkproces belemmert, met als risico dat klanten van werkgever hun opdrachten intrekken, oordeelde rechter dat de werknemer (ernstig) verwijtbaar heeft gehandeld. Hierdoor verloor de werknemer tevens het recht op een transitievergoeding.

Risico toekenning billijke vergoeding

In een uitspraak van rechtbank Midden-Nederland van 5 maart 2021 kende de rechter een billijke vergoeding toe aan de werknemer. Dit gebeurt in gevallen waarin de ontbinding van de arbeidsovereenkomst het gevolg is van ernstig verwijtbaar handelen of nalaten van de werkgever.
Hier was dat het geval, omdat er sprake was van een verstoorde verhouding maar de werkgever niet haar verantwoordelijkheid had genomen om tot herstel van de onderlinge verhoudingen te komen. Er is geen één keer geprobeerd het gesprek aan te gaan met werknemer om zijn kant van het verhaal te horen. Omdat de werkgever op deze manier heeft gezorgd voor een verdere escalatie in plaats te zoeken naar een oplossing, oordeelde de rechter dat de werkgever ernstig verwijtbaar heeft gehandeld als gevolg waarvan aan de werknemer een billijke vergoeding werd toegekend.

Concluderend

De verplichting om een mondkapje te dragen op het werk valt onder het instructierecht van de werkgever en werknemers zijn verplicht deze instructies op te volgen.

Als de instructies niet worden opgevolgd en het niet duidelijk is dat werknemer onvoorwaardelijk bereid is de instructie (alsnog) op te volgen, kan de werkgever de loonbetaling opschorten en de werknemer toegang tot het werk ontzeggen. Dit kan echter niet meer wanneer blijkt dat de werknemer wel weer onvoorwaardelijk bereid is de instructie op te volgen.

De arbeidsovereenkomst kan mogelijk worden ontbonden indien de instructie om een mondkapje te dragen stelselmatig niet wordt opgevolgd. Werkgevers moeten hierbij wel letten op het feit dat ze de kwestie op enige manier eerst met de betreffende werknemer moeten bespreken. Dit is niet alleen raadzaam ten aanzien van het voorkomen van verdere escalatie, maar ook in het kader van het risico tot betaling van een billijke vergoeding ingeval van ontbinding.

Heeft u vragen naar aanleiding van deze blog? Neem dan contact op met ons team Arbeidsrecht.

Dit artikel is mede geschreven door Karen van den Hof.