Deel 3 van ‘Vier aandachtspunten bij het sluiten van (commerciële) overeenkomsten’: overmacht

U bent aan het onderhandelen met uw wederpartij – bijvoorbeeld een leverancier, producent of dienstverlener – over een overeenkomst. Wat als u niet meer aan uw verplichtingen uit de overeenkomst kunt voldoen? Kunt u zich dan succesvol beroepen op overmacht? En om welke situaties gaat het dan eigenlijk? Wij bespreken in deze blog welke mogelijkheden u heeft.

Wat is “overmacht”?

Zoals in deel 2 van deze reeks is beschreven, is een partij die tekort schiet in de nakoming van de overeenkomst niet aansprakelijk voor schade indien deze schade hem of haar niet kan worden toegerekend. Deze situatie wordt overmacht genoemd en is beschreven in artikel 6:75 BW. Kort gezegd, betreft overmacht dus de situatie dat de nakoming is verhinderd door een reden die niet voor risico van de schuldenaar komt. Het is aan de schuldenaar om aan te tonen dat deze tekortkoming het gevolg is van overmacht. De wettelijke regeling van overmacht is van regelend recht. Dat betekent dat partijen contractueel deze regeling kunnen wijzigen of aanvullen. In commerciële overeenkomsten komen partijen daarom vaak uitgebreide overmachtsbepalingen (ook wel: Force Majeure-bepalingen) overeen (zie ook hierna).

Wat is het gevolg van overmacht?

Het directe gevolg van overmacht is dat de partij die zich in een overmachtssituatie bevindt, geen schadevergoeding is verschuldigd voor het niet (meer) kunnen voldoen aan de overeenkomst. Het is dus essentieel voor beide partijen om te kunnen vaststellen of er daadwerkelijk sprake is van overmacht. Op grond van de wet kan een overeenkomst wel worden ontbonden als er sprake is van overmacht. In artikel 6:265 BW – dat de ontbinding regelt – is immers opgenomen dat iedere tekortkoming in de nakoming de wederpartij de bevoegdheid geeft om de overeenkomst geheel of gedeeltelijk te ontbinden. Dus ook als die tekortkoming aan de tekortschietende partij niet kan worden toegerekend. Andere gevolgen van overmacht moeten blijken uit de overeenkomst.

Wat moet ik opnemen in mijn contract over overmacht?

Omdat de wettelijke overmachtsregeling van regelend recht is, is het aan te raden om in overeenkomsten een overmachtsbepaling op te nemen: de bepaling kan dan speciaal voor deze overeenkomst worden geschreven en recht doen aan de belangen van partijen. In een dergelijke contractuele overmachtsbepaling nemen partijen vaak op wat zij precies verstaan onder overmacht. Denk bijvoorbeeld aan grondstoftekorten of prijsstijgingen: als dat zich voordoet, is het dan mogelijk zijn dat één van de partijen zich succesvol op overmacht beroept? En hoe zit het met stakingen van personeel of van leveranciers van één van de partijen, een pandemie of extreme weersomstandigheden? Daarnaast is het mogelijk om op te nemen wat partijen moeten doen in geval van overmacht. Vaak zal worden opgenomen dat de wederpartij schriftelijk moet worden geïnformeerd en op de hoogte zal moeten worden gehouden. Ook zal er over het algemeen een schadebeperkingsplicht in de overeenkomst zijn opgenomen. Verder wordt vaak opgenomen dat als een overmachtssituatie langer dan de contractueel overeengekomen termijn duurt, de overeenkomst kan worden ontbonden. Door dit soort zaken duidelijk in de overeenkomst af te spreken, is voor iedereen duidelijk wat de verplichtingen over en weer zijn.

Deze blog is onderdeel van een blogserie over aandachtspunten bij het sluiten van overeenkomsten. Wilt u geen blog missen? Of wilt u nu alvast meer weten over een overeenkomst die u van plan bent te sluiten of over aansprakelijkheid? Neem dan contact met ons op via s.poutsma@ploum.nl of b.schoenmaker@ploum.nl.

Ook verschenen in deze blogserie: 

1. Looptijd en opzeggingen
2. Aansprakelijkheid
3. Rechtskeuze en forumkeuze