Deel 1 van ‘Vier aandachtspunten bij het sluiten van (commerciële) overeenkomsten’: looptijd en opzeggingen

U bent aan het onderhandelen met uw wederpartij – bijvoorbeeld een leverancier, producent of dienstverlener – over een overeenkomst. Spreekt u iets af voor bepaalde of onbepaalde tijd? Denkt u na over opzeggingsmogelijkheden? En wat als u niets afspreekt over opzegging of looptijd? In deze blog zetten wij op praktische wijze voor u uiteen wat de (on)mogelijkheden zijn.

Bepaalde of onbepaalde tijd?

Een overeenkomst kunt u aangaan voor bepaalde tijd, bijvoorbeeld voor twee jaar of voor de duur van een project, of voor onbepaalde tijd. Beide hebben voor- en nadelen. Het voordeel van een overeenkomst voor onbepaalde tijd is dat partijen met elkaar in zee gaan met de intentie om voor langere tijd samen te werken. Dit biedt (los van eventuele opzeggingsmogelijkheden) een bepaalde zekerheid en bijvoorbeeld de mogelijkheid om – met het oog op de samenwerking – bepaalde (kostbare) investeringen te doen die kunnen worden terugverdiend. Het nadeel kan zijn dat wanneer partijen elkaar nog niet goed kennen, partijen (behoudens opzeggingsmogelijkheden) wel “aan elkaar vastzitten”. Het omgekeerde geldt uiteraard voor een overeenkomst voor bepaalde tijd: het voordeel van een overeenkomst voor bepaalde tijd is dat er is een duidelijk eindpunt van de samenwerking is, het nadeel is dat de intentie om samen te werken ook tijdelijk is (en het daarom bijvoorbeeld ook minder aantrekkelijk is om te investeren).

Opzeggingsmogelijkheden

Kort gezegd, is het aan te raden om in alle overeenkomsten – zowel die voor onbepaalde tijd als die voor bepaalde tijd – duidelijk af te spreken hoe partijen “van elkaar af kunnen”. Duidelijkheid vooraf, voorkomt potentiële lange (en kostbare) discussies achteraf.

In eerste instantie zou gedacht kunnen worden dat het niet nodig is om in een overeenkomst voor bepaalde tijd een opzeggingsmogelijkheid overeen te komen: de overeenkomst eindigt immers automatisch na de overeengekomen termijn. Toch kan het onder omstandigheden raadzaam zijn wel een opzeggingsmogelijkheid overeen te komen. Een overeenkomst voor bepaalde termijn kan namelijk ook een overeenkomst zijn die is overeengekomen voor een langere duur (bijvoorbeeld tien of twintig jaar). Als de overeenkomst wel juist wordt uitgevoerd maar één van beide partijen de samenwerking toch wenst te beëindigen (bijvoorbeeld omdat het contract door stijgende prijzen minder lucratief is dan gedacht) en er geen opzeggingsmogelijkheid is overeengekomen, dient in beginsel de gehele looptijd van de overeenkomst te worden uitgezeten. Denk er vooraf over na of dit wenselijk is.

Denk bij het opstellen van een opzeggingsbepaling na over bijzondere situaties waarin partijen bijvoorbeeld per direct afscheid van elkaar kunnen nemen – bijvoorbeeld in geval van een change of control, een (aanvraag voor een) faillissement of surseance van betaling etc. – en andere situaties waarin een partij de overeenkomst wil opzeggen “for convenience”, bijvoorbeeld omdat een andere partij de dienst goedkoper zou kunnen aanbieden. Bedenk ook steeds welke lengte er qua opzegtermijn in acht moet worden genomen. Daarnaast is het aan te raden om de gevolgen van opzegging met elkaar af te spreken. Hoe zit het bijvoorbeeld met bestellingen die nog moeten worden geleverd na opzegging? En moeten er bepaalde materialen of samples worden teruggegeven in het geval van opzegging? Moeten er bepaalde vertrouwelijke documenten worden vernietigd?

Wat als u niets over de opzegging heeft afgesproken?

De potentiële gevolgen als er geen afspraken over opzegging zijn gemaakt, lopen uiteen.

In het geval van een overeenkomst voor onbepaalde tijd zonder opzeggingsmogelijkheid is door de Hoge Raad bepaald dat deze overeenkomsten in beginsel wel kunnen worden opgezegd. De redelijkheid en billijkheid kunnen in dit geval wel mee brengen dat opzegging alleen mogelijk is als:

• er een voor opzegging voldoende zwaarwegende grond aanwezig is; en/of
• bij opzegging een redelijk opzegtermijn wordt gehanteerd; en/of
• er schadevergoeding verschuldigd is.

Wanneer partijen een overeenkomst voor bepaalde tijd hebben gesloten en hierbij niets over de opzegging hebben afgesproken, kunnen partijen, zoals hierboven uiteengezet, in beginsel niet opzeggen. De looptijd van de overeenkomst moet in dat geval worden afgemaakt, tenzij er sprake is van onvoorziene omstandigheden.

Deze blog is onderdeel van een blogserie over aandachtspunten bij het sluiten van overeenkomsten. Wilt u geen blog missen? Of wilt u nu alvast meer weten over een overeenkomst die u van plan bent te sluiten? Neem dan contact met ons op via s.poutsma@ploum.nl of b.schoenmaker@ploum.nl.

Ook verschenen in deze blogserie:
1. Aansprakelijkheid
2. Overmacht
3. Rechtskeuze en forumkeuze