Rechtvaardigt het coronavirus/COVID-19 een beroep op overmacht?

Het coronavirus (COVID-19) behoeft geen uitvoerige introductie. Sinds de uitbraak van het virus in december 2019 is het virus inmiddels in 146 landen opgedoken. Wereldwijd worden tal van maatregelen genomen in een poging het virus in te dammen. Overheden verzoeken of dragen de bevolking op thuis te blijven en grenzen worden (weer) gesloten. De gevolgen van het virus en deze wereldwijde maatregelen doen zich voelen, ook in de handel(skoop). Goederenstromen raken vertraagd en drogen in sommige gevallen zelfs geheel op. Een vraag die in de handel daarom steeds vaker opkomt is of het coronavirus een beroep op overmacht rechtvaardigt. Een algemeen antwoord op deze vraag is moeilijk te geven en is onder meer afhankelijk van het toepasselijke recht en de overeengekomen handelscondities.

Nederlands recht en overmacht

Voor het Nederlandse recht bepaalt artikel 6:75 BW wanneer een debiteur zich op overmacht kan beroepen. Voor een geslaagd beroep op overmacht is nodig dat de tekortkoming in de nakoming van de overeenkomst niet te wijten is aan schuld van de debiteur, noch voor diens risico behoort te blijven. Hoewel de Nederlandse wet strikt genomen niet als eis of voorwaarde stelt dat nakoming onmogelijk is geworden, zal slechts in uitzonderlijke gevallen een beroep op overmacht zijn toegestaan wanneer nakoming mogelijk is en/of de onmogelijkheid ten tijde van contractsluiting voorzienbaar was.

Er is sprake van schuld indien de debiteur de niet-nakoming had kunnen voorkomen. Er is derhalve geen sprake van een overmachtsituatie indien op andere wijze dan oorspronkelijk voorzien kan worden nagekomen, bijvoorbeeld door het vervoer van de grondstoffen via of vanuit andere landen plaats te laten vinden.

Welke omstandigheden daarnaast voor risico van de debiteur komen wordt bepaald door de wet (bijv. art. 6:76, 6:77 BW), de overeenkomst (bijv. garantiebedingen) en de zogenaamde verkeersopvattingen.  Een voorbeeld van een omstandigheid die volgens de verkeersopvattingen voor risico van de debiteur komt is een ten tijde van contractsluiting voorzienbare omstandigheid.

Het coronavirus en overmacht naar Nederlands recht

Naar Nederlands recht is een beroep op overmacht derhalve (slechts) toegestaan indien aantoonbaar is dat het coronavirus nakoming onmogelijk heeft gemaakt en er geen alternatieven voor nakoming aanwezig zijn. Een partij die met succes een beroep op overmacht wenst te doen zal daarom moeten kunnen aantonen, dat:

• nakoming onmogelijk is geworden;
• de onmogelijkheid buiten haar invloedsfeer ligt;
• de gevolgen van de onmogelijkheid konden redelijkerwijs niet worden voorkomen;
• de onmogelijkheid was onvoorzienbaar op het moment van contractsluiting;
• wet noch overeenkomst bepaalt dat de niet-nakoming voor haar risico komt (bijv. garantiebedingen)

Contractuele beperking/uitbreiding van overmacht (Force Majeure)

In ieder geval naar Nederlands recht geldt dat het de partijen bij een handelskoop is toegestaan het overmachtsbegrip en de gevolgen daarvan contractueel te beperken dan wel uit te breiden. In de handel(skoop) is het daarom niet ongebruikelijk dat partijen door de toepasselijkheid van (gestandaardiseerde) handelscondities overeen te komen het begrip overmacht (force majeure) en de gevolgen daarvan nader specificeren en hiermee verruimen of juist beperken. Afhankelijk van de overeengekomen handelscondities en het toepasselijke recht zal een beroep op overmacht vanwege het coronavirus zijn toegestaan.

Vragen over het coranavirus en overmacht (Force Majeure)

Voor vragen over het coronavirus en overmacht in de handelskoop zijn wij u graag van dienst.

Ploum heeft een gespecialiseerde handelspraktijk die in breder verband deel uitmaakt van onze sectie Douane, Handel en Logistiek.