Terugvorderen girale betaling gedaan na datum faillissement

Hoge Raad 22 januari 2022, ECLI:NL:HR:2022:80 (www.rechtspraak.nl).

Introductie

In het onderhavige arrest buigt de Hoge Raad zich over de volgende vraag: kan de curator een girale betaling, gedaan na datum faillissement vanaf een op naam van de failliet staande bankrekening met een debetsaldo, als onverschuldigd terugvorderen wegens strijdigheid met het fixatiebeginsel of de paritas creditorum?

Kort gezegd kwam de Hoge Raad tot het oordeel dat dit niet kon. Nu er als gevolg van de betaling geen sprake is van vermindering van het actief van de boedel (er was immers al sprake van een debetsaldo) en ook niet van een vermeerdering van het passief van de boedel (de boedel is immers niet aansprakelijk voor de schuld die is ontstaan als gevolg van de betaling nu de boedel door de betaling niet is gebaat), bieden het fixatiebeginsel en art. 23 Fw geen grondslag voor de toewijzing van de vordering van de curator. Ook van een ontoelaatbare doorbreking van de paritas creditorum kon geen sprake zijn, nu de betaling in kwestie niet ten laste van het actief van de boedel kwam.

De relevante feiten, de vordering en het procedureverloop

Bleiswijk Boeketservice B.V. (BB) huurde een bedrijfsruimte van Coöperatie Royal Floraholland U.A. (RFH). Op 2 oktober 2012 werd BB failliet verklaard. Na datum faillissement is de huurovereenkomst tussen BB en RFH beëindigd. Op 3 oktober 2012 is door middel van een automatische incasso EUR 4.518,09 vanaf de bankrekening van BB betaald aan RFH in het kader van de huurovereenkomst. De betaalopdracht geschiedde vanaf een ABN Amro-rekening van BB, die op dat moment een negatief saldo vertoonde.

In eerste aanleg vordert de curator veroordeling van RFH tot betaling van €4.518,09. Volgens de curator verloor BB op 2 oktober om 00.00 uur, conform art. 23 Faillissementswet (Fw), de beheers- en beschikkingsbevoegdheid over haar vermogen. De betaling zou daarom onverschuldigd zijn volgens de curator. De kantonrechter heeft de vordering afgewezen.

Het hof concludeert anders, vernietigt het vonnis van de kantonrechter en wijst de vordering van de curator alsnog toe. Het oordeelt daartoe (kort samengevat) dat de betaling strijdig was met het aan art. 23 Fw ten grondslag liggende fixatiebeginsel en bovendien een doorbreking vormde van de paritas creditorum.

De Hoge Raad

De Hoge Raad overweegt, nadat RFH cassatie heeft ingesteld, dat de ratio van het fixatiebeginsel uitdrukking vindt in de artikelen 20, 23 en 24 Fw. Deze artikelen beogen “…schuldeisers bescherming te bieden zowel tegen een vermindering van het actief van de boedel dat in het faillissement voor verdeling onder de schuldeisers beschikbaar is, als tegen een vermeerdering van het passief van de boedel waardoor de uitkering in het faillissement voor de schuldeisers lager wordt”.

De Hoge Raad oordeelt dat de betaling aan RFH niet strijdig was met het fixatiebeginsel. De betaling heeft immers niet geleid tot een vermindering van het boedelactief, nu de ABN Amro-rekening bij het intreden van het faillissement al een debetsaldo vertoonde. Ook vermeerderde het totale boedelpassief niet door de betaling. Uit artikel 24 Fw volgt namelijk dat verbintenissen van de schuldenaar die na de faillietverklaring zijn ontstaan niet ten laste van de boedel komen, behalve voor zover de bedoel ten gevolge daarvan is gebaat. Door de betaling aan RFH is de schuld van BB aan ABN Amro weliswaar toegenomen, maar niet ten laste van de faillissementsboedel nu de boedel niet is gebaat ten gevolge van die betaling.

Wat betreft de strijdigheid met de paritas creditorum, houdt de Hoge Raad het kort. Volgens artikel 3:277 Burgerlijk Wetboek hebben schuldeisers recht op gelijke behandeling bij de voldoening van hun vorderingen uit (de opbrengst van) de goederen van de schuldenaar. Zoals in het kader van het fixatiebeginsel al werd opgemerkt, heeft ABN Amro door de betaling aan RFH juist geen vordering op de faillissementsboedel gekregen. Van strijdigheid met de paritas creditorum is dan ook geen sprake.

De Hoge Raad heeft daarom het bestreden arrest van het Hof vernietigd en het vonnis van de kantonrechter bekrachtigd.