Navorderingstermijn douanerechten stelselmatig verlengd tot 5 jaar; ten onrechte!

Het douanerecht is, meer dan andere fiscale aandachtsgebieden, voornamelijk gebaseerd op Europese en internationaal vastgestelde regels. Voor de Europese Unie geldt dat de belangrijkste douanewetgeving met ingang van 1 mei 2016 is terug te vinden in een drietal Europese verordeningen, waaronder het zogenoemde Douanewetboek van de Unie (hierna: DWU)[1] en de daarop gebaseerde Gedelegeerde Verordening en Uitvoeringsverordening van het DWU[2].

Verjaringstermijn douanerechten

In het DWU is geregeld dat de verjaringstermijn van een douaneschuld normaal gesproken drie jaar is (artikel 103, lid 1 DWU). Dit betekent dat de douane een termijn van drie jaar heeft om een ontstane douaneschuld na te vorderen, in veel gevallen dus drie jaar nadat goederen in de EU zijn ingevoerd. Een douaneschuld bij invoer ontstaat namelijk indien niet-Uniegoederen in het vrije verkeer (van de EU) worden gebracht door middel van een douaneaangifte die door de douane (onmiddellijk na indiening) wordt aanvaard[3].

Navordering van douanerechten vindt plaats door verzending van een zogenoemde uitnodiging tot betaling (‘UTB’). De UTB is een vorm van een belastingaanslag.

Verlengde navorderingstermijn

Ingevolge artikel 103, lid 2 DWU kan de navorderingstermijn van drie jaar – overeenkomstig het nationaal recht – worden verlengd tot minimaal vijf jaar en maximaal tien jaar. Nederland heeft gekozen voor het hanteren van een termijn van vijf jaar na het ontstaan van een douaneschuld (dit is uitgewerkt in artikel 7:7 van de Algemene douanewet (Adw)). Effectief is dus sprake van een verlenging van de normale navorderingstermijn met twee jaar.

Voorwaarde voor het hanteren van de verlengde navorderingstermijn is dat de douaneschuld ontstaat door een handeling die strafrechtelijk vervolgbaar was op het tijdstip dat deze werd verricht.

Uit de jurisprudentie van het HvJ EU[4] volgt dat ‘een strafrechtelijk vervolgbare handeling’ een handeling is die krachtens het nationaal strafrecht van de desbetreffende lidstaat strafbaar is gesteld. De bewijslast rust, net als in het algemeen in het strafrecht geldt, op de overheid (‘de douane’). Concreet zal de douane dus moeten aantonen dat een strafbaar feit is gepleegd om de verlengde navorderingstermijn te hanteren. Daadwerkelijke strafvervolging is overigens niet noodzakelijk; van belang is dat de douane (c.q. de rechter in beroep) vaststelt dat er een handeling is verricht die volgens het nationaal recht strafbaar is gesteld.

In Nederland zijn de strafbepalingen op douanegebied met name opgenomen in Hoofdstuk 10 van de Adw (artikel 10:1 e.v.). Ook wanneer de douaneschuld ontstaat als gevolg van een douaneaangifte ten invoer (‘aangifte voor het in het vrije verkeer brengen van de EU’) kan een strafrechtelijke handeling ten grondslag hebben gelegen aan het ontstaan van een douaneschuld. Het gaat dan om de in artikel 10:5, lid 1 onder a, Adw bedoelde handeling: het doen van een ‘onjuiste aangifte’. Van een ‘onjuiste’ aangifte kan in de ogen van de douane bijvoorbeeld sprake zijn indien zij meent dat in de aangifte een onjuiste oorsprong, goederencode of douanewaarde is opgegeven.

Gewijzigd beleid Nederlandse douane

De praktijk leert dat de douane haar beleid de afgelopen periode heeft gewijzigd en het standpunt inneemt dat in (nagenoeg) alle gevallen de verlengde navorderingstermijn kan worden toegepast. Het doen van een onjuiste aangifte is, zo stelt de douane, nu eenmaal door de Nederlandse wetgever als strafbaar feit bestempeld en dus een strafrechtelijk vervolgbare handeling.

Het indienen van een douaneaangifte wordt hiermee een nog risicovollere aangelegenheid.

Stelselmatige verlening navorderingstermijn lijkt niet terecht

Deze nieuwe benadering leidt ertoe dat de in het DWU als uitgangspunt gehanteerde termijn van drie jaar in de Nederlandse praktijk vervangen wordt door de vijfjaarstermijn die, op basis van het DWU, nu juist als uitzondering op de regel zou moeten gelden. Daarmee wordt, zo stel ik, dus een belangrijk uitgangspunt van het EU-recht miskend. Uiteindelijk zal het aan het Hof van Justitie te Luxemburg zijn om hierover te oordelen.

Daarnaast zou ik menen dat bij het doen van een onjuiste aangifte niet zonder meer (‘per definitie’) sprake is van een strafrechtelijk vervolgbare handeling.  Dit doet zich met name voor als sprake is van een zogenoemd pleitbaar standpunt. Indien de aangever / douaneschuldenaar mocht menen dat de gegevens die hij gebruikte in de aangifte ten invoer juist waren (zoals de vermelding van een bepaalde oorsprong of goederencode), dan kan beargumenteerd worden dat niet strafrechtelijk vervolgbaar is gehandeld.

En zo zijn er, afhankelijk van de omstandigheden van het geval, vaak nog meer argumenten aan te voeren tegen het stelselmatig inzetten van de verlengde navorderingstermijn.  

Kortom

Het toepassen van de verlengde navorderingstermijn in het douanerecht zou slechts, bij wijze van uitzondering en onder strikte voorwaarden, door de douaneautoriteiten mogen worden gehanteerd. Loopt u in de praktijk tegen een navordering van douanerechten aan waarbij de verlengde navorderingstermijn is gehanteerd, dan loont het vaak de moeite om hier kritisch naar te kijken. Uiteraard kunnen wij u hierbij assisteren en samen met u beoordelen of de verlenging van de navorderingstermijn in uw geval gerechtvaardigd is.