Wijzigen (maximale hoeveelheid) raamovereenkomst toegestaan?

Regelmatig blijkt dat het voor aanbestedende diensten beslist geen sinecure is om tot een duidelijk afgebakende hoeveelheid- en/of waarde voor een aan te besteden raamovereenkomst te komen. Duidelijk is dát de aanbestedende dienst de leveringen en/of diensten nodig zal hebben, maar juist bij raamovereenkomsten is van te voren onduidelijk wat de exacte behoefte van de aanbestedende dienst zal zijn. Deze in de praktijk veelgehoorde worsteling is er niet makkelijker op geworden met het arrest uit 2018 waarin het Europees Hof van Justitie heeft verduidelijkt dat aanbestedende diensten verplicht zijn om minstens de maximumhoeveelheid en/of -waarde van de raamovereenkomst in de aanbestedingsstukken op te nemen. Recent boog het Europees Hof zich opnieuw over deze materie, met een aantal welkome aanvullingen op het eerdere arrest.

Maximumhoeveelheid raamovereenkomst verplicht in aanbestedingsstukken

In het arrest van 19 december 2018 (C-216/17, ECLI:EU:C:2018:1034) boog het Europees Hof zich voor het eerst over de vraag of aanbestedende diensten gehouden zijn om de (maximale) hoeveelheid leveringen en/of diensten waarop de raamovereenkomst betrekking heeft in de aanbestedingsstukken te specificeren. Het antwoord luidde bevestigend:

• aanbestedende diensten zijn gehouden om de totale maximumhoeveelheid en/of maximumwaarde van de leveringen en/of diensten waarop de raamovereenkomst betrekking heeft duidelijk in de aanbestedingsstukken te specificeren;
• bedoelde verplichting geldt voor zowel de hoeveelheid die de aanbestedende dienst voor eigen rekening voornemens is af te nemen, als voor de beoogde hoeveelheid die onder de raamovereenkomst eventueel wordt afgenomen door - in de aanbestedingstukken duidelijk aangewezen - potentiële andere aanbestedende diensten;
•  de raamovereenkomst sorteert geen effect meer als de gespecificeerde maximale hoeveelheid is bereikt.

Uit het arrest werd daarentegen niet duidelijk of de vooraf uitdrukkelijk gespecificeerde  maximumhoeveelheid en/of -waarde nog zou mogen wijzigen. Uit de Richtlijn 2014/24 volgt duidelijk dat het wijzigen van opdrachten die onder de raamovereenkomst worden vergeven alleen is toegestaan als deze wijzigingen ‘niet-wezenlijk’ zijn. Maar geldt dit ook voor de vooraf gespecificeerde maximumhoeveelheid en/of -waarde van de raamovereenkomst?

Niet-wezenlijke wijzigingen van de raamovereenkomst toegestaan

In het recente arrest van 17 juni 2021 (C-23/20, ECLI:EU:C:2021:490) geeft het Europees Hof (bevestigend) antwoord op deze vraag. Niet-wezenlijke wijzigingen van de raamovereenkomst zijn toegestaan. Dit betekent dat het is toegestaan om de vooraf bepaalde maximumhoeveelheid en/of -waarde gedurende de looptijd van de raamovereenkomst te wijzigen, mits sprake is van (een van) de in art. 2.163b tot en met art. 2.163g van de Aanbestedingswet (limitatief) opgenomen gevallen.

In het arrest gaat het Europees Hof verder nog in op de vraag waar de maximumhoeveelheid en/of waarde moet zijn opgenomen. Dit kan zowel in de aankondiging als in het bestek, ‘aangezien aanbestedende diensten met betrekking tot raamovereenkomsten verplicht zijn om vanaf de datum van bekendmaking van een aankondiging (…), kosteloze, rechtstreekse en volledige toegang tot de aanbestedingsdocumenten te bieden met elektronische middelen’.

In lijn met het arrest uit 2018, herhaalt het Europees Hof dat de maximumhoeveelheid- en waarde dient te zien op het geheel van leveringen en diensten waarop de raamovereenkomst betrekking heeft en (dus) ook de leveringen en/of diensten van alle potentieel deelnemende aanbestedende diensten dient te omvatten. Het specificeren van de totale maximumhoeveelheid en/of -waarde - zonder onderscheid te maken naar (potentieel) deelnemende aanbestedende diensten - volstaat. Het Europees Hof benadrukt hierbij wel dat het een aanbestedende dienst is toegestaan om aanvullende eisen te stellen en de hoeveelheid of waarde bijvoorbeeld voor elk van de (potentiële) aanbestedende diensten te vermelden, teneinde inschrijvers optimaal in te lichten.

Tot slot

Met name de verduidelijking dat niet-wezenlijke wijzigingen van de raamovereenkomst zijn toestaan, is zeer welkom. Hoewel het specificeren van de maximumhoeveelheid en/of -waarde bij veel overheidsopdrachten nog steeds een moeilijke opgave zal zijn, geeft deze verduidelijking aanbestedende diensten in ieder geval de ruimte om bijvoorbeeld eventuele onvoorziene omstandigheden alsnog te kunnen opvangen.