EU publiceert zesde sanctiepakket inclusief het omstreden olie-embargo

Na weken van onderhandelingen heeft de EU alsnog overeenstemming bereikt over het zesde pakket aan sanctiemaatregelen naar aanleiding van de Russische invasie in Oekraïne op 24 februari 2022. De relevante verordeningen zijn 3 juni 2022 bekend gemaakt via het Publicatieblad van de EU. Het zesde pakket betekent een enorme stap op de escalatieladder. Het omvat immers onder meer het verbod op de directe en indirecte aankoop, invoer en overdracht van ruwe olie en aardolieproducten van oorsprong of uitgevoerd uit Rusland vallend onder de GN goederencodes 2709 00 en 2710. Ook is het verboden technische bijstand, tussenhandeldiensten, financiering of financiële bijstand of enige andere dienst in verband met het verbod te verstrekken. De maatregel voorziet in  een passende overgangsperiode. Het olie-embargo hing al langere tijd in de lucht, maar was gezien de afhankelijkheid van bepaalde lidstaten van Russische olie bepaald niet onomstreden. Jikke Biermasz bespreekt de hoofdlijnen van de sanctiemaatregel tegen Russische olie.  

Op 3 juni 2022 heeft de Raad drie nieuwe verordeningen[1] bekendgemaakt in het Publicatieblad van de EU. Verordening (EU) nr. 2022/879 wijzigt Verordening (EU) nr. 833/2014 betreffende beperkende maatregelen naar aanleiding van de acties van Rusland die de situatie in Oekraïne destabiliseren. Verordening 2022/879 is daags na publicatie, en dus op 4 juni 2022, in werking getreden. 

Zoals we inmiddels gewend zijn, is nog geen geconsolideerde versie van Verordening 833/2014 met de economische sancties tegen Rusland beschikbaar; deze verordening is bijgewerkt tot en met het vijfde sanctiepakket. We zullen het dus nog even moeten doen met Wijzigingsverordening 2022/879.

Overwegingen over het olie-embargo

De overwegingen 15 tot en met 22 zien specifiek op het olie-embargo. In overweging 15 wordt toegelicht dat een verbod gaat gelden op de (in)directe aankoop, invoer of overdracht naar de lidstaten van ruwe olie en bepaalde aardolieproducten van oorsprong of uitgevoerd uit Rusland. Ook het verzekeren en herverzekeren van het maritieme vervoer is in de ban gedaan. Wel wordt voorzien in passende overgangsperioden. Wat opvalt is dat de niet onbelangrijke woorden uit overweging 15 ‘naar de lidstaten’ in het eerste lid van het nieuwe artikel 3 quaterdecies lijken te ontbreken. Kennelijk is echter wel een importverbod bedoeld en ziet het embargo dus op aankopen, invoer en levering van Russische olie naar de EU.

Het importverbod met betrekking tot ruwe olie is, tot nader order van de Raad, tijdelijk niet van toepassing op de levering aan de lidstaten van Russische olie aangevoerd per pijpleiding. Deze uitzondering is nodig, zoals toegelicht in overweging 16, vanwege de geografische ligging van verschillende lidstaten, die specifiek afhankelijk zijn van de aanvoer van ruwe olie per pijpleiding vanuit Rusland. Omdat op korte termijn nog geen alternatief beschikbaar is, is het geen haalbare kaart de aanvoer van ruwe olie per pijpleiding vanuit Rusland meteen ook in de ban te doen. De lidstaten moeten intussen wel het uiterste doen om alternatieve leveringen te verkrijgen, zodat ook ruwe Russische olie aangevoerd per pijpleiding zo snel mogelijk aan de verbodsbepalingen kan worden onderworpen. Er gelden beperkingen op de verdere overdracht, het vervoer en de wederverkoop van de per pijpleiding aangevoerde ruwe olie. Dat geldt, met inachtneming van een overgangsperiode, ook voor uit de ruwe pijpleiding olie verkregen aardolieproducten (17). Tsjechië krijgt hier wat meer tijd vanwege haar afhankelijkheid.

Voor Bulgarije is vanwege haar bijzondere geografische blootstelling periodiek voorzien in een bijzondere afwijking op de invoer van ruwe olie over zee en van aardolieproducten. Kroatië krijgt een status aparte met betrekking tot leveringen van vacuümgasolie (18).

Het merendeel van de ruwe aardolie, ruwe olie uit bitumineuze producten en andere dan ruwe aardolieproducten van oorsprong of uitgevoerd uit Rusland is dus in de ban gedaan. Aldus voorzitter van de Europese Raad Charles Michel in een tweet op maandag 30 mei 2022 zou het gaan om circa twee derde van de import van Russische olie in de EU: ‘Agreement to ban export of Russian oil to the EU. This immediately covers more than 2/3 of oil imports from Russia, cutting a huge source of financing for its war machine’[2]

Het beginsel van vrije doorvoer wordt echter gerespecteerd (20). Het verbod laat onverlet de aankoop, invoer en overdracht van olieproducten uit andere derde landen die louter door Rusland worden doorgevoerd. Dan moet wel worden vastgesteld dat zowel de goederen niet van Russische oorsprong zijn alsook dat de eigenaar niet-Russisch is. De lidstaten wordt opgedragen de nodige controles uit te voeren om ervoor te zorgen dat de doorvoer via Rusland van goederen uit derde landen niet resulteert in omzeiling van het verbod. In overweging 22 wordt alvast gewaarschuwd dat als er te zijner tijd voldoende bewijs zal zijn dat de invoer in de EU van olieproducten uit derde landen leidt tot ontwijking van het verbod, de invoer uit de bij de ontwijking betrokken derde landen ook zal kunnen en moeten worden verboden.

Verbod op de aankoop, invoer en overdracht van Russische olie

Verordening 2022/879 voegt een nieuwe bepaling, te weten artikel 3 quarterdecies, toe aan Verordening 833/2014. Het bestaat uit 10 artikelleden. Bij het verbod van artikel 3 quarterdecies hoort een nieuwe Bijlage XXV. Dat is een korte lijst van ruwe olie en aardolieproducten als bedoeld in artikel 3 quaterdecies en artikel 3 quindecies van Verordening 2022/879. Op de lijst in Bijlage XXV staan twee GN goederencodes:

• 2709 00 met als beschrijving ‘Ruwe aardolie en ruwe olie uit bitumineuze mineralen’; en,
• 2710 met als beschrijving ‘Aardolie en olie uit bitumineuze mineralen, andere dan ruwe; preparaten bevattende als bestanddeel 70 of meer gewichtspercenten aardolie of olie uit bitumineuze minelaren, elders genoemd noch elders onder begrepen’.

 De kern van het importverbod wordt gevormd door het eerste lid van artikel 3 quarterdecies:

‘1. Het is verboden ruwe olie of aardolieproducten, als vermeld in bijlage XXV, direct of indirect aan te kopen, in te voeren of over te dragen indien zij van oorsprong zijn uit Rusland of uit Rusland worden uitgevoerd’.

Zoals ik hiervoor al opmerkte, valt op dat in dit eerste lid de woorden ‘naar de lidstaten’ ontbreken. In overweging 15 bij Verordening 2022/879 staat overigens wel duidelijk dat het gaat om een importverbod, dat zeggen (mijn onderstreping) ‘een verbod op de aankoop, invoer of overdracht naar de lidstaten’ .[3]

De aankoop, invoer en overdracht van de gelijste aardolieproducten van oorsprong of uitgevoerd uit Rusland worden verboden, maar, zoals aangegeven, geldt het verbod niet als de producten uit een derde land komen en in Rusland slechts worden geladen, enkel uit Rusland vertrekken of louter zijn doorgevoerd door Rusland. Dan moet echter zowel de oorsprong van de goederen alsook de eigenaar niet-Russisch zijn. Het behoeft weinig toelichting dat hier een risico op ontwijking op de loer ligt.

Diensten met betrekking tot de aankoop, invoer en overdracht van Russische olie

Op grond van lid 2 wordt ook het (in)direct verstrekken van een heel scala aan diensten verboden. Technische bijstand, tussenhandeldiensten, financiering of financiële bijstand, begrippen die zijn gedefinieerd in respectievelijk artikel 1 onder c, 1 onder d en in artikel 1 onder o van Verordening 833/2014, als ook het verstrekken van ‘enige andere dienst’ (ongedefinieerd) in verband met de verbodsbepaling van artikel 3 quarterdecies lid 1, zijn niet meer toegestaan. Mij dunkt dat de diensten van logistiek dienstverleners in de EU oliehavens onder  ‘enige andere dienst’ vallen.

Lid 3: in welke gevallen gelden de verbodsbepalingen van lid 1 en 2 niet?

Zoals in de pers breed is uitgemeten gelden voorlopig nog diverse uitzonderingen. Het derde lid van artikel 3 quarterdecies maakt duidelijk in welke gevallen de in de leden 1 en 2 vastgestelde verbodsbepalingen (nog) niet gelden. Dit heeft te maken met de passende overgangsperiode en de eerbieding van het beginsel van vrije doorvoer van olieproducten van oorsprong uit derde landen van niet-Russische eigenaren. Samengevat:

1. tot en met 5 december 2022 zijn eenmalige transacties voor levering op korte termijn die voor die datum zijn gesloten en uitgevoerd toegestaan. Dat geldt tot en met 5 december 2022 daarnaast ook voor de uitvoering van contracten voor de aankoop, invoer of overdracht van onder GN goederencode 2709 00 vallende goederen (kortom: voor ruwe aardolie en ruwe olie uit bitumineuze producten) die zijn gesloten vóór 4 juni 2022, of aanvullende contracten noodzakelijk voor de uitvoering van zodanige contracten. Hierbij geldt de voorwaarde dat de betrokken lidstaten de Commissie uiterlijk op 24 juni 2022 in kennis moeten stellen van zodanige contracten en binnen tien dagen na de voltooiing van een eenmalige transactie voor levering op korte termijn melding aan de Commissie ook moeten doen.
2. een vergelijkbare bepaling geldt voor onder GN goederencode 2710 vallende producten (dus andere dan ruwe olie; zie voor specificatie hiervoor), met dien verstande dat dan een iets langere overgangsperiode geldt, te weten tot en met 5 februari 2023. Ook hier moeten contracten dateren van vóór 4 juni 2022, de datum waarop Verordening 2022/879 in werking is getreden.
3. olieproducten van oorsprong uit derde landen mogen de EU wel in als deze alleen worden geladen in, vertrekken uit of worden doorgevoerd door Rusland. Hierbij moet dus zowel de oorsprong van de producten als de eigenaar niet-Russisch zijn.
4. tot slot gelden de verbodsbepalingen van lid 1 en 2 voorlopig niet voor ruwe olie vallend onder GN code 2709 00 die via pijpleidingen uit Rusland in de lidstaten wordt geleverd. Dit is het geval totdat de Raad anders besluit.

Andere uitzonderingen: onderbroken levering per pijpleiding, Bulgarije en Kroatië      

Bij onderbreking van de levering van ruwe olie per pijpleiding aan een niet aan zee grenzende EU-lidstaat buiten toedoen van die lidstaat, is op grond van lid 4 een uitzonderlijke tijdelijke afwijking mogelijk van het verbod dat ruwe olie niet over zee de EU mag binnenkomen. Dat Bulgarije langer, te weten tot 31 december 2024, de tijd krijgt om contracten afgesloten vóór 4 juni 2022 voor aanvoer van ruwe olie over zee uit te voeren, volgt uit lid 5. De uitzondering die voor Kroatië voor vacuümgasolie is gecreëerd staat in artikel 3 quarterdecies, lid 6. Van belang is dat goederen die zijn ingevoerd op grond van de voor Bulgarije en Kroatië in het leven geroepen afwijkingen, vervolgens niet mogen worden doorverkocht aan kopers in een andere lidstaat of in een derde land (lid 7).

Levering ruwe olie vallend onder 2709 00 per pijpleiding

Zoals aangegeven, gelden de verbodsbepalingen van artikel 3 quarterdecies, leden 1 en 2, voorlopig niet voor levering van ruwe olie per pijpleiding vanuit Rusland. Dat is zo tot de Raad anders besluit. Deze ruwe pijpleiding olie heeft in de EU echter zeker geen vrij spel, zoals blijkt uit lid 8.

De overdracht en het vervoer van de via pijpleidingen vanuit Rusland aan de lidstaten geleverde ruwe olie naar andere lidstaten of naar derde landen is verboden. Ook mag deze olie niet worden verkocht aan kopers in andere lidstaten of in derde landen. De olie moet kortom in de lidstaat zelf blijven en mag niet worden verhandeld en verkocht aan kopers uit andere lidstaten of derde landen. Zendingen en containers die deze ruwe pijpleiding olie bevatten worden voorzien van de duidelijke markering “REBCO: uitvoer verboden”.

Per 5 februari 2023: ook geen overdracht, vervoer of verkoop meer van uit ruwe pijpleiding olie vervaardigde aardolieproducten 

Aardolieproducten vallend onder GN goederencode 2710 die zijn gemaakt van de ruwe olie vallend onder goederencode 2709 00 geleverd per pijpleiding vanuit Rusland, mogen voorlopig nog wel intracommunautair en aan derde landen worden overgedragen. Dat geldt echter vanaf 5 februari 2023 niet meer. Per die datum zijn de overdracht en het vervoer van die producten naar een andere lidstaat of een derde land alsmede de verkoop aan kopers in andere lidstaten en derde landen niet meer toegestaan (lid 8). Voor Tsjechië geldt een tijdelijke afwijking.

Aankopen in Rusland voor essentiële behoeften en humanitaire projecten

Lid 9 van artikel 3 quarterdecies bepaalt dat het verbod van lid 1 niet ziet op aankopen in Rusland die nodig zijn om te kunnen voorzien in essentiële behoeften van een koper in Rusland of van humanitaire projecten in Rusland.    

Rapportageverplichtingen lidstaten

Het tiende lid van het artikel legt aan de lidstaten de verplichting op de Commissie uiterlijk op 8 juni 2022, en vervolgens iedere drie maanden opnieuw, in kennis te stellen van de hoeveelheid ruwe olie die per pijpleiding is ingevoerd. 

Verbod op dienstverlening ten aanzien van vervoer van Russische olie naar derde landen

Als onderdeel van het zesde sanctiepakket wordt ook artikel 3 quindecies in Verordening 833/2014 ingevoegd. Deze bepaling verbiedt (in)directe technische bijstand, tussenhandeldiensten of financiering of financiële bijstand in verband met het vervoer van ruwe olie of olieproducten als vermeld in Bijlage XXV van oorsprong of uitgevoerd uit Rusland naar derde landen. Dit verbod ziet uitdrukkelijk ook op schip-tot-schiptransfers van olie. Ook met betrekking tot artikel 3 quindecies zijn (tijdelijke) uitzonderingen gecreëerd voor olie van oorsprong uit derde landen en tijdens een passende overgangsperiode.

Ploum   

Ploum’s team Douane, Handel en Logistiek specialiseert onder meer in exportcontrole en internationale sancties. Daarnaast heeft Ploum een breed samengesteld sectorteam Energie, waarin verschillende voor klanten in de energiesector relevante expertises samenwerken. Mocht u vragen hebben over het olie-embargo of andere sanctiemaatregelen tegen Rusland, dan kunt u contact opnemen met Jikke Biermasz. Voor andere en algemene vragen aan ons team Energie kunt u contact zoeken met Stephan Sluijters.