De aandeelhoudersovereenkomst: aanvullende afspraken tussen aandeelhouders

Verschil tussen statuten en aandeelhoudersovereenkomsten

Allereerst een belangrijk verschil tussen statuten en aandeelhoudersovereenkomsten. Statuten zijn openbaar, en voor een ieder (vaak tegen betaling) te raadplegen via het Handelsregister van de Kamer van Koophandel. Eenieder kan dus inzicht krijgen in de statutaire ‘spelregels’ die binnen de B.V. gelden, bijvoorbeeld op het gebied van het aantal aandelen, overdracht van aandelen of de vereisten die gelden om tot besluitvorming te komen.

De bepalingen in de aandeelhoudersovereenkomst blijven daarentegen geheim, en worden dus niet voor derden inzichtelijk. Zelfs het bestaan van de aandeelhoudersovereenkomst hoeft niet bekend te worden. Zo hoeven buitenstaanders - denk aan concurrenten - niet alles te weten over wat de aandeelhouders hebben afgesproken over de wijze waarop zij hun samenwerking in de B.V. hebben ingericht.

Aandeelhoudersovereenkomst vastleggen

Aandeelhouders komt een grote mate van vrijheid toe over wat zij in een vennootschap afspreken, al wordt deze vrijheid wel begrensd door enkele wettelijke bepalingen.

De volgende onderwerpen kan je in een aandeelhoudersovereenkomst vastleggen:

• Afspraken over de wijze van samenwerking. Hoe vaak moeten de aandeelhouders met elkaar overleggen? Hoever moeten ze gaan in hun streven er steeds samen uit te komen bij moeilijke onderwerpen? Dergelijke afspraken passen minder goed in statuten, maar des te beter in een aandeelhoudersovereenkomst. In de aandeelhoudersovereenkomst kunnen heldere (gedetailleerde) werkafspraken worden gemaakt.
   
• Prijsbepaling op het moment dat een van de aandeelhouders zijn aandelen wenst over te dragen. Op het moment dat een van de aandeelhouders zijn belang in de vennootschap wenst te verkopen, zal al snel discussie kunnen ontstaan over de te betalen prijs. De achterblijvende aandeelhouders zullen deze prijs zo laag als mogelijk willen houden, terwijl de overdragende aandeelhouder juist een zo hoog mogelijke prijs wenst te ontvangen. In de aandeelhoudersovereenkomst kunnen aandeelhouders gedetailleerde afspraken maken over hoe zij in een dergelijke situatie handelen. Wellicht hebben ze op voorhand al afgestemd wie de prijs dient vast te stellen. Denk hierbij aan het inschakelen van een onafhankelijke derde, zoals een accountant of financieel adviseur. De wijze van benoeming kan al in de aandeelhoudersovereenkomst worden vastgelegd.
   
• Good leaver / bad leaver bepaling. Op het moment dat een van de aandeelhouders zijn aandelen wenst aan te bieden, kan een onderscheid worden gemaakt tussen een aandeelhouder die aan verschillende overeengekomen afspraken heeft voldaan. Deze aandeelhouder vertrekt dan als ‘good leaver’, wat invloed kan hebben op de prijs die hij voor zijn aandelen ontvangt. Deze aandeelhouder zal zijn waarde aan de B.V. hebben bewezen, en daarvoor als ‘good leaver’ worden beloond. Tegenover een ‘good leaver’ kan een ‘bad leaver’ worden geplaatst. Deze aandeelhouder biedt zijn aandelen aan, terwijl hij niet aan bepaalde vooraf overeengekomen voorwaarden heeft voldaan. Als sanctie wordt overeengekomen dat deze aandeelhouder een minder hoge prijs voor zijn aandelen ontvangt.
   
• Drag-along / tag-along bepaling. Met een dergelijke bepaling komen aandeelhouders overeen dat zij gezamenlijk hun aandelen verkopen aan een derde, op het moment dat een van de aandeelhouders zijn aandelen wenst over te dragen. Op de overige aandeelhouders kan dan een verplichting rusten om ook te verkopen, een ‘drag-along’-verplichting. Tegen over een ‘drag-along’-verplichting kan een ‘tag-along’-recht worden geplaatst. De overige aandeelhouders hebben dan het recht (en dus niet de plicht) om hun aandelen ook te verkopen.
   
• Boeteclausule. In de statuten hoeven aandeelhouders niet naar de buitenwereld kenbaar te maken op welke wijze zij elkaar aan gemaakte afspraken willen houden, maar in een aandeelhoudersovereenkomst kan dit wel. De aandeelhouders kunnen overeenkomen dat een aandeelhouder die een specifieke verplichting schendt (bijvoorbeeld een concurrentie- of relatiebeding) een vooraf overeengekomen boete verschuldigd is aan de overige aandeelhouders.

De bovenstaande lijst is niet bedoeld als een limitatieve opsomming. Zoals gezegd hebben aandeelhouders het recht om op talloze onderwerpen nadere afspraken te maken.

Strijdigheid tussen bepalingen in de statuten en in de aandeelhoudersovereenkomst

Het kan voorkomen dat sprake is van strijdigheid tussen bepalingen in de statuten en in de aandeelhoudersovereenkomst. Denk hierbij aan een voorgeschreven meerderheid van de stemmen bij besluitvorming over ontslag van een bestuurder. Dat roept dan de vraag op welke bepaling voorgaat: die uit de statuten of die uit de aandeelhoudersovereenkomst? In principe gaat de bepaling uit de statuten voor. Onder omstandigheden kan dat echter anders zijn. Als het de bedoeling is dat de afspraken in de aandeelhoudersovereenkomst ook doorwerken op het niveau van de vennootschap zelf (zogeheten “vennootschapsrechtelijke werking”), kan het raadzaam zijn om ook de vennootschap zelf (via een de bestuurders) de aandeelhoudersovereenkomst mee te laten tekenen. In dat geval kunnen de afspraken in de aandeelhoudersovereenkomst voorgaan op vergelijkbare bepalingen in de statuten (voor zover het belang van de vennootschap hiermee niet op onaanvaardbare wijze wordt geschaad).

Onze specialisten adviseren start-ups en scale-ups graag over de mogelijkheden om afspraken tussen aandeelhouders vast te leggen in een aandeelhoudersovereenkomst. Neem bij vragen over dit onderwerp dus gerust contact met ons op.