Boost voor de energietransitie in Nederland tot 2030 volgens het nieuwe Kabinet

De formatiegesprekken van de afgelopen periode zijn uitgemond in een document met ambitieuze overheidsplannen voor een sterk gewijzigd energieperspectief dat voldoet aan de geldende internationale verplichtingen en past binnen de Europese Green Deal zodra deze wordt omgezet in nieuwe verplichtingen.

Deze bijdrage schetst kort de hoofdlijnen die de politieke partijen van dit Kabinet voor de komende regeerperiode en deels ook voor daarna hebben afgesproken.

Een duurzaam land

Net als voor andere speerpunten van toekomstig beleid formuleert het Coalitieakkoord van 15 december 2021 ook voor het energiebeleid vooral voornemens en plannen, die allereerst de komende periode moeten worden uitgewerkt voordat uitvoering op poten kan worden gezet. Portefeuilles van bewindslieden zijn deels herzien – het ministerie van EZK is opgedeeld zodat in de komende periode de belangrijkste impulsen moeten komen onder regie van de Minister voor Klimaat en Energie.

Verder worden ook al in dit document de aanzienlijke bedragen vastgesteld om de hoge kosten van de werkzaamheden voor de energietransitie te financieren. Er wordt binnen de Nederlandse rijksbegroting naast een Stikstoffonds ook een Klimaat- en Transitiefonds in het leven geroepen met een bedrag van 35 mld EUR tot en met 2030 met uitgaven ten bedrage van circa 2 mld EUR in 2023 en 3,3 mld EUR in 2024. Dat fonds komt bovenop de bestaande subsidieregeling SDE++. Deze uitgaven laten zich combineren met de hoge bedragen die op grond van de Europese fondsen (de EU begroting, leningen en giften en de Covid rekening) voor projecten in Nederland beschikbaar komen.

Het algemene doel is voor de toekomst een duurzame economie te creëren die klimaatneutraal, fossielvrij en circulair is. Nederland wil koploper in Europa worden bij het tegengaan van de opwarming van de aarde. De Klimaatdoelstelling van maximaal 1,5 graad van Parijs wordt onderschreven. Klimaatneutraliteit moet conform de EU verplichting per 2050 zijn behaald. Als voorlopig doel verplicht het nieuwe Kabinet zich tot tenminste 55% CO2 reductie per 2030. Om dat zeker te halen richten de partijen zich op een hogere opgave, dus circa 60% reductie in 2030. Voor de jaren daarna worden tussenstappen genoemd van het terugbrengen van CO2 uitstootniveaus van 70% in 2035 en 80% in 2040.

Ter uitwerking daarvan bevat het Coalitieakkoord in een indicatieve bijlage de verdeling van CO2 reducties per sector. Via de planbureaus moet een meer gedetailleerd pakket tot stand komen. Dat klimaatbeleid wordt waar nodig herijkt na de vaststelling van het Fit-for-55-pakket dat vorige zomer door Eurocommissaris Timmermans op de markt is gebracht.

Het Europese emissie handelssysteem (ETS)

Dit stelsel is ook voor het nieuwe Kabinet een belangrijke hoeksteen voor een duurzaam energie- en klimaatbeleid. Voor de uitwerking van de doelstellingen worden bindende afspraken gemaakt met de 10 tot 20 grootste uitstoters van broeikasgassen. Dat zijn wederkerige afspraken: facilitering van nieuwe infrastructuur door de overheid en langdurige investeringen door de ondernemingen waarbij ook inspanningen horen voor opleiding, goed werkgeverschap en een goede leefomgeving. De prijsfactor binnen het ETS stelsel wordt in samenspraak met omringende landen opgehoogd om meer zekerheid te scheppen dat gerichte investeringen daadwerkelijk worden doorgevoerd. Extra opbrengsten uit die verhoging komen in het klimaatfonds ten behoeve van klimaatneutrale technologieën

Aanpassing van de energiemix

Naast energiebesparing zet het nieuwe Kabinet ook in op de overstap naar energiebonnen die geen broeikasgassen uitstoten. Daarnaast blijven leveringszekerheid en betaalbaarheid van groot belang. Wind op zee, zon op dak, aardwarmte, groen gas, aquathermie en waterstof worden in de plannen gestimuleerd. Het gebruik van houtige biomassa voor energieopwekking wordt afgebouwd en alleen geproduceerd in de EU nog toegestaan om de naleving van duurzaamheidsvoorschriften te kunnen verifiëren.

Analoog aan de EU plannen voor een toekomstige taxonomieindeling voor investeringen openen de Kabinetsplannen ook een nieuw perspectief op kernenergie. Dat zou een (tijdelijke) aanvulling in de energiemix kunnen zijn naast onder meer zon, wind en waterstof. Een voordeel daarvan kan ook zijn, zoals in de huidige discussie, het terugbrengen van de afhankelijkheid van ingevoerd aardgas. De kerncentrale in Borsele zal langer openblijven. Ook zal de bouw van twee nieuwe kerncentrales worden voorbereid. De overheid zal dit faciliteren (ook financieel) en ook voor veilige en permanente opslag van kernafval zorgen.

Andere voornemens in dit verband zijn het vaststellen van afstandsnormen voor windmolens op land, het ontwikkelen van beleid voor zonnepanelen en het afbouwen van de gaswinning in Groningen en onder de Waddenzee. Verder wordt CCS (carbon capture storage) niet uitgesloten om een goede mix te kunnen realiseren.

Gebouwde omgeving en mobiliteit

Het laatste cluster in dit overzicht aan nieuwe stappen van beleid, financiering en regelgeving dat ondernemingen en burgers de komende jaren op energiegebied te wachten staat, kent eveneens uiteenlopende aandachtspunten. Deze stappen kunnen behalve met sociale voordelen of randvoorwaarden ook met andere verbeteringen samenhangen. Enkele genoemde voorbeelden:

• betere isolatie van woningen en bedrijfspanden met niet alleen een duurzaamheidseffect maar ook (op termijn) een besparing op energiekosten;
• het stimuleren van schone mobiliteit (elektrisch vervoer) die ook heilzaam is voor de luchtkwaliteit in steden;
• onder het hoofd klimaatadaptatie worden maatregelen genoemd ter bestrijding van hittestress en tot verbetering van de landveiligheid in het kader van het Deltafonds.

Een verwant actiepunt in dit overzicht ligt meer in het gebruik van transportmogelijkheden door personen en ondernemingen. Men kan denken aan het vergroenen van lucht- en scheepvaart door de ontwikkeling van synthetische kerosine. Nederland zal het voorstel van de EU Commissie ondersteunen voor een belasting op kerosine (de vliegtax). Alle nieuwe auto’s moeten uiterlijk in 2030 emissieloos zijn. Het nieuwe Kabinet zal een fiscaal systeem opzetten met een tarief dat gebaseerd is op het jaarlijks verreden aantal kilometers.

Kortom, veel werk aan de winkel.