De aangescherpte coronamaatregelen per eind september 2020 en (een recht op) thuiswerken

Eerder schreven wij al een artikel over of er een recht op thuiswerken bestaat. Een groot deel van de werkzame beroepsbevolking is sinds de coronamaatregelen van het kabinet in maart 2020, zoveel mogelijk thuis gaan werken. Vanaf de zomerperiode gingen veel werkgevers nadenken over een terugkeer naar de werkvloer en de maatregelen die zij in dat kader konden nemen. Veel kantoorpanden raakten gedurende het jaar weer voller. In sommige gevallen was dat op verzoek van werknemers zelf, omdat zij zich thuis wellicht minder goed konden concentreren of simpelweg omdat ze de sociale contacten op kantoor misten, in andere gevallen was dit juist op verzoek van de werkgever. Werkplekken werden zoveel als mogelijk aangepast in lijn met de richtlijnen van het RIVM. Werkgevers verkeerden veelal in de veronderstelling dat zij voldoende voorzorgsmaatregelen namen. De cijfers wijzen echter uit dat een (geleidelijke) terugkeer naar kantoor, moeilijker is dan gedacht. Uit een enquête van LocalFocus en Kieskompas blijkt dat één op de vijf personen met een betaalde baan van mening is dat er op hun werkplek niet genoeg maatregelen zijn genomen om voldoende afstand te houden.[1] Cijfers van het RIVM geven aan dat steeds meer personen op de werkplek besmet raken met het coronavirus en bij de Inspectie SZW[2] komen er steeds meer meldingen binnen over mogelijke overtredingen van de coronavoorschriften.[3] De zorgwekkende cijfers zijn ook door de politiek gesignaleerd. Eind september vond hierover een persconferentie plaats.

Sluiting werklocatie bij besmetting

Na deze persconferentie zijn de regels ten aanzien van het thuiswerken wegens corona weer aangescherpt. Minister Hugo de Jonge geeft in de persconferentie aan dat het thuiswerken erbij inschiet. Thuiswerken wordt dan ook weer de norm, tenzij dat echt niet anders kan. Als er in een werksituatie toch een besmetting plaatsvindt, kan de werklocatie met ingang van 29 september 2020, 18.00 uur zelfs 14 dagen worden gesloten. Hoe dit feitelijk in z’n werk gaat, zal de toekomst moeten uitwijzen.

Zorgplicht werkgever en thuiswerken

Een werkgever is verantwoordelijk voor het bieden van een gezonde en veilige werkomgeving. Het weigeren van toegang tot de werkplek kan daarbij horen. Niet in alle situaties is het mogelijk om thuis te werken. Bepaalde beroepen kunnen nou eenmaal niet thuis worden uitgeoefend. De Inspectie SZW houdt op grond van de arbeidsomstandighedenwetgeving toezicht op ongezonde of onveilige werksituaties en kan handhavend optreden als de regels niet worden nageleefd. Zoals wij eerder aangaven is er momenteel (nog) geen wettelijk recht op thuiswerken. In juni 2020 is er wel door de kantonrechter Nijmegen een uitspraak gewezen waarin het recht op thuiswerken wegens corona centraal stond.[4] Hierna schets ik kort de feiten daarvan. De betreffende werkgever verleende op verzoek van een werknemer toestemming om thuis te werken, onder voorbehoud dat de werknemer wel naar kantoor moest komen als dat noodzakelijk was. Een kleine maand later informeerde de werkgever al haar werknemers dat ze weer naar kantoor moesten komen; er zouden maatregelen zijn genomen om veilig te kunnen werken. De betreffende werknemer reageerde hierop dat naar aanleiding van de persconferentie op 6 mei 2020, het advies van de overheid is om tenminste tot september 2020 thuis te werken. Zij verzocht haar werkgever dan ook om aanpassing van het verzoek om terug te keren naar kantoor, dan wel een nadere motivering te geven welke zwaarwegende bedrijfsbelangen er volgens de werkgever zouden zijn “die het negeren van het overheidsadvies om thuis te werken rechtvaardigen”. Namens haar werkgever werd hierop gereageerd dat ze de redelijke opdrachten van haar werkgever dient op te volgen.

Volgens de kantonrechter is door de werkgever voldoende aannemelijk gemaakt dat ze deze werknemer nodig heeft op de werkvloer. De werkgever heeft gemotiveerd onderbouwd dat ze in verband met de coronacrisis meerdere maatregelen heeft genomen om een veilige werkplek te waarborgen. Zo heeft zij het aantal stoelen in de kantine teruggebracht, zijn er op verschillende plekken ontsmettingsmiddelen neergezet en is er geprobeerd om elke werknemer een eigen kantoorruimte te geven. Volgens de kantonrechter grijpt het zeer algemeen geformuleerde overheidsadvies over zoveel mogelijk thuiswerken niet zover in op de specifieke rechtsverhouding tussen werknemer en werkgever, dat daaruit een recht op thuiswerken kan worden gedestilleerd.

Inmiddels zijn de maatregelen nog verder aangescherpt en kunnen werkplekken zelfs voor 14 dagen worden gesloten. Nu het niet meer om een algemeen geformuleerd overheidsadvies gaat, is de kans groot dat een dergelijke zaak in de toekomst heel anders uitpakt. Het is moeilijker geworden om niet toe te staan om een werknemer thuis te laten werken, tenzij dit echt niet anders kan. Als dit echt niet anders kan, zal een werkgever conform de richtlijnen van het RIVM, de Arbowetgeving en de regels omtrent goed werkgeverschap, wel moeten zorgen voor een gezonde en veilige werkplek. Een werkgever moet dit ook voldoende kunnen onderbouwen.

Als u vragen heeft naar aanleiding van dit artikel of meer informatie wilt ontvangen over dit onderwerp, dan kunt u contact opnemen met ons team Arbeidsrecht. Wij denken graag met u mee.

[1] https://www.ad.nl/ad-werkt/een-op-vijf-vindt-dat-baas-te-weinig-doet-om-op-werk-afstand-te-kunnen-houden~af60ae84/

[2] De inspectie van het Nederlandse Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid.

[3] https://www.volkskrant.nl/nieuws-achtergrond/veel-klachten-over-werkgevers-die-zich-niet-houden-aan-de-coronarichtlijnen~bdc9f3d7/

[4] ECLI:NL:RBGEL:2020:2954