Hervormingen op de arbeidsmarkt: laatste stand van zaken

Basisovereenkomst

De eerste (en wellicht meest vergaande) maatregel die de minister voorstelt betreft de afschaffing van de oproepovereenkomst. In dit type arbeidsrelatie wordt de arbeidsomvang van tevoren niet (nuluren) of alleen marginaal (min/max) afgesproken. Bij voorhanden werk doet de werkgever een oproep en komt de werknemer werken. Met als gevolg dat de werknemer geen inkomensgarantie heeft - de werknemer krijgt alleen betaald als hij opgeroepen wordt én komt werken.

De wetgever heeft meermaals geprobeerd de oproepkracht van (wettelijke) bescherming te voorzien. Onder het huidige recht hebben deze typen werknemers (kort gezegd) dan ook de volgende rechten:

• Het doen van een verzoek tot een vaste arbeidsomvang na drie maanden werken en op het krijgen van een schriftelijk aanbod vaste arbeidsomvang van de werkgever na twaalf maanden werken;
• Een oproep voor minimaal drie uur werken– en bij elke oproep recht op minimaal drie uur loon (dus ook als de oproep voor minder dan drie uur is);
• Een schriftelijke oproep minimaal vier dagen van tevoren – en daarmee het recht om een oproep te weigeren als deze niet binnen de minimale termijn is gedaan – alsook het recht op loon voor de opgeroepen uren als de werkgever binnen vier dagen voor de oproep deze wijzigt.

Deze rechten bieden echter onvoldoende bescherming volgens de minister en daarom stelt zij voor de oproepovereenkomst bijna in het geheel af te schaffen. Oproepovereenkomsten zijn in de toekomst alleen nog mogelijk voor scholieren en studenten (het is nog niet volledig duidelijk waar de grens precies wordt getrokken). Wel wordt het mogelijk om een basisovereenkomst aan te gaan waarin een minimale arbeidsomvang is vastgelegd – waardoor een inkomensgarantie ontstaat. De werknemer moet wel 30% boven dit minimum beschikbaar blijven voor werk, maar krijgt óók het recht om een oproep buiten de vooraf bepaalde uren te weigeren.

De ketenregeling

Daarnaast wil de minister de ketenregeling veranderen – een bepaling die recent al meermaals én door vele beleidsmakers is aangepast. Met steeds als doel: het voorkomen dat vast werk door flexibele krachten wordt uitgevoerd en dat flexibele krachten vast blijven zitten in de ‘flextrap’.

De huidige ketenregeling werkt als volgt – de werknemer heeft een arbeidsovereenkomst voor onbepaalde tijd als:

• Hij meer dan drie tijdelijke overeenkomsten heeft gehad bij dezelfde werkgever en de pauze (tussenpoos) tussen deze overeenkomsten maximaal zes maanden is, of;
• Hij langer dan drie jaar meerdere tijdelijke overeenkomsten heeft gekregen bij dezelfde werkgever en er maximaal zes maanden tussen deze overeenkomsten zit.

De minister is voornemens om de onderbrekingsperiode van zes maanden te verlengen naar maar liefst vijf jaar - en stelt hiermee tegemoet te komen aan zowel de behoefte van een flexibele schil als aan de werkelijkheid dat zij feitelijk vaste krachten zijn.

Re-integratieverplichtingen MKB

Een andere belangwekkende maatregel die de minister voorstelt is de mogelijkheid voor kleine en middelgrote werkgevers om na één ziektejaar duidelijkheid te krijgen over de re-integratie inspanningen. Partijen kunnen (als de maatregel wet wordt) gezamenlijk bepalen (en als zij er niet uitkomen een oordeel van het UWV krijgen) dat zij het zogeheten “eerste spoor traject” (kunnen) afsluiten. Dat betekent dat zij niet langer hoeven te kijken in hoeverre binnen het bedrijf van de werkgever passende arbeid voor de werknemer kan worden gevonden, zodat de werkgever ook permanente vervanging kan aantrekken.  

Dit ontslaat werkgevers echter niet van de verplichting om twee jaar loon door te betalen bij ziekte en om de werknemer te helpen bij de re-integratie. In het tweede ziektejaar is de werkgever dan alleen nog verantwoordelijk om in het “tweede spoor traject” te ondersteunen – en dus te bekijken in hoeverre buiten het bedrijf van de werkgever passende arbeid voor de werknemer te vinden is.

Nog meer spannende maatregelen

Hoewel de voorgaande maatregelen het meest in het oog springen, staat de kamerbrief nog vol met andere belangwekkende – en misschien ook wel spannende – voorstellen. Zo stelt de minister onder meer voor om:

• Een verplichte arbeidsongeschiktheidsverzekering voor zelfstandigen te introduceren.
• Uitzendkrachten krijgen meer bescherming door Fase A en B te verkorten 52 weken voor fase A en 2,5 jaar fase B. Uitzendkrachten krijgen gelijkwaardige arbeidsvoorwaarden. Uitzendbureaus moeten voor 1 januari 2025 voldoen aan certificeringseisen.
• Een arbeidscommissie in te stellen om de toegang tot het recht te verbeteren. De vormgeving hiervan is nog onduidelijk.
• Herziening lage WW-premie bij meer dan 30% overwerk gaat niet gelden voor overeenkomsten met een arbeidsomvang van ten minste dertig uur per week.
• Mogelijkheid om tijdens calamiteiten voor de duur van zes maanden werknemers tijdelijk ander werk te laten verrichten of werknemers minimaal 20% minder te laten werken.

Concluderend

De kamerbrief is belangwekkend, maar het betreft op dit moment (enkel) door de minister gedane voorstellen. De minister verwacht de wetgeving rond de zomer van 2023 in internetconsultatie te brengen, zodat deze in het voorjaar van 2024 als wetsvoorstel aan de Tweede Kamer kan worden gezonden. Mocht het wetsvoorstel in het Staatsblad terecht komen dan heeft dit met name voor oproepkrachten en voor het aangaan van tijdelijke overeenkomsten gevolgen. Wij volgen dit uiteraard op de voet en houden u op de hoogte.

Heeft u vragen over het werken met tijdelijke of flexibele krachten? Neem dan contact op met één van onze advocaten uit het team Arbeidsrecht. Wij denken graag met u mee!