Onveilige producten afkomstig van buiten de EU gevestigde webwinkels

Op 24 februari 2020 publiceerde de Consumentenbond een nieuwsbericht met de waarschuwing dat een groot deel van de producten, gekocht via webwinkels en online platforms buiten Europa (zoals AliExpress, Wish, Amazon, Light in the Box en eBay), onveilig is. Uit het gezamenlijke onderzoek van de Consumentenbond en vijf Europese zusterorganisaties bleek met 165 van de 250 online bestelde artikelen iets mis te zijn. Het ging om diverse consumentenproducten: van speelgoed tot sieraden en cosmetica, van powerbanks en usb-laders tot rookmelders. De in Europa voor veel producten voorgeschreven CE-markering, waarmee producenten aangeven dat een product ontworpen en vervaardigd is volgens de EU veiligheidsregels en -normen, wordt gewoon aangebracht maar betekent in de praktijk niets. "De Chinezen hebben het logo nagemaakt. Dat noemen ze het China Export-logo, maar het heeft helemaal niks met toezicht of kwaliteit te maken." Het is dan ook niet verrassend dat de Consumentenbond de noodklok luidt.

Statistieken

Uit statistieken blijkt al jaren dat het merendeel van de onveilige producten die op de EU-markt worden aangetroffen, geproduceerd is in Zuid-Oost Azië. Daarnaast neemt het aantal aankopen van consumentenproducten via niet-EU webwinkels of platforms sterk toe: alleen al tussen 2013 en 2018 was sprake van een verdubbeling. Deze problematiek houdt sterk verband met de stroom namaakgoederen die nog altijd (meestal) uit Zuid-Oost Azië op de Europese markt terechtkomt. Namaakgoederen voldoen per definitie niet aan de EU veiligheidsvoorschriften en -normen omdat niet vastgesteld kan worden dat het namaakproduct volgens die voorschriften ontworpen en gemaakt is.

Europese productregelgeving

Wanneer is een product onveilig? In Europa wordt voor tientallen productcategorieën (zoals cosmetica, speelgoed, medische hulpmiddelen, kleding et cetera) door uitvoerige Europese regelgeving bepaald aan welke veiligheidsvereisten producten moeten voldoen qua samenstelling, kwaliteit en etikettering. Het doel van deze regelgeving is om de Europese consument een hoog beschermingsniveau te bieden voor wat betreft de producten die hij consumeert, ge- of verbruikt. Iedere lidstaat is vervolgens zelf verantwoordelijk voor het toezicht op en de handhaving van de veiligheidsvoorschriften. Als een product onveilig is, moet de fabrikant, importeur of distributeur het zelf uit de handel nemen en is hij strafbaar als hij dat niet, of niet op tijd, doet. En het is die verantwoordelijkheid waar de schoen wringt. De goederen die door niet in de EU gevestigde webshops aan consumenten in de EU worden verkocht, moeten wel aan de Europese veiligheidsvoorschriften voldoen om in de handel te worden gebracht, maar de niet-EU fabrikanten en webshops zijn zelf niet onderworpen aan het EU recht en ook niet aan het recht van de lidstaat waar de consument woont die online het product bestelt. Met andere woorden: voor goederen die via niet-EU webshops aan Europese consumenten worden verkocht, is er in de EU niemand aan te wijzen die als importeur of distributeur juridisch verantwoordelijk is voor de veiligheid van het product. De goederen worden immers rechtstreeks naar de consument verzonden. Een ander dilemma is dat (buiten voorschriften die gelden bij invoer van levensmiddelen en diervoeders) in Europa op het vlak van importcontroles eigenlijk niet meer voorhanden was dan een set onverbindende guidelines die de autoriteiten van de lidstaten aanmoedigden om bij de controles van goederen bij invoer in de EU samen te werken om onveilige goederen te onderscheppen. Naast de bestaande en omvangrijke taken van toezichthouders als douane en NVWA komt van dat toezicht in de praktijk alleen in incidentele gevallen wat terecht met als gevolg dat nog altijd, en in toenemende mate, onveilige producten in Europa in de handel worden gebracht.

Nieuwe import controle verordening

Deze situatie, gekoppeld aan de snelle groei van het aantal online aankopen via de genoemde wereldwijd opererende webshops, is ook door de Europese Commissie onderkend. In 2019 is een nieuwe Europese verordening vastgesteld die tot doel heeft om het toezicht aan de buitengrenzen van de EU op de veiligheid van ingevoerde producten te verbeteren. Deze verordening zal in 2021 in werking treden. Deze nieuwe import controle verordening schept een nieuw raamwerk voor toezicht op goederenstromen die de EU binnenkomen en de verplichting voor lidstaten om de controle op de veiligheid van geïmporteerde producten daadwerkelijk vorm te geven. Primair komt die verantwoordelijkheid bij de douane te liggen, maar iedere lidstaat mag ook (een) andere toezichthouder(s) aanwijzen.

Fulfilmentdienstverlener

De import controle verordening heeft ook tot doel om het probleem op te lossen dat er bij aankoop via een niet-Europese webshop geen EU-marktpartij is aan te wijzen die verantwoordelijk is voor de veiligheid van het product. Hiertoe introduceert de verordening de ‘fulfilmentdienstverlener’ die moet waarborgen dat producten, die niet in de EU zijn gefabriceerd en waarvoor geen Europese importeur of distributeur is aan te wijzen, veilig zijn en bij onveiligheid uit de handel worden genomen. Wat is een fulfilmentdienstverlener? Degene die twee van de volgende vier activiteiten verricht ten aanzien van een geïmporteerd product, wordt door de verordening aangemerkt als fulfilmentdienstverlener:

• opslag
• verpakking
• adressering
• verzending

Dergelijke handelingen worden in het algemeen verricht door logistiek dienstverleners. Logistiek dienstverleners worden onder de import controle verordening verantwoordelijk voor de veiligheid van het product dat uit het buitenland naar Europese bestemmingen wordt verzonden en door de logistiek dienstverlener wordt afgehandeld om het product bij de consument te krijgen. Is het reëel dat een logistiek dienstverlener de kennis en de middelen heeft om de veiligheid van het product volgens de EU productregelgeving te waarborgen? Wij betwijfelen dat. Zonder specifieke kennis van ieder product en van de betreffende regelgeving is die taak niet te vervullen, nog daargelaten dat onder de EU productregelgeving vaak verregaande verplichtingen gelden voor het ter beschikking hebben van technische dossiers en het op orde hebben van procedures, klachtenadministraties et cetera. Voor post- en pakketbezorgdiensten wordt overigens door de verordening een uitzondering gemaakt terwijl een groot deel van deze goederenstroom per luchtvracht en aansluitend binnen de EU door post- en pakketdiensten worden afgehandeld.

Bescherming van de Europese consument?

De laatste en belangrijkste vraag is dan ook wat de Europese consument aan deze nieuwe verordening heeft en of deze inderdaad een ‘hoog beschermingsniveau’ gaat bieden. Wij zijn vooralsnog, ook op basis van eerste gesprekken hierover met Nederlandse toezichthouders, niet heel optimistisch.

Vragen over invoer of productveiligheid?

Voor vragen over productveiligheid en andere onderwerpen omtrent product compliance en het in de handel brengen van producten in de EU zijn wij u graag van dienst. Ploum heeft een gespecialiseerde Voedsel- en warenpraktijk die in breder verband deel uitmaakt van onze sectie Douane, Handel en Logistiek.