Voorbereiden op een harde Brexit: het voorbeeld van de luchtvaartsector

Zelfs op dit moment staat de uitkomst van de Brexit impasse niet vast. Veel scenario’s die al maanden worden genoemd, staan nog steeds open, zoals een Hard Brexit, een overgangsregeling via het Terugtrekkingsakkoord van de EU en Mw May, een korter of langer uitstel van de fatale datum van 29 maart aanstaande tot zelfs de intrekking van de hele Brexit. Veel ondernemingen hebben het politieke geharrewar in het VK niet afgewacht en hebben hun voorbereidingen al eerder getroffen door bijvoorbeeld meer afnemers buiten het VK te zoeken of (vooral in de maakindustrie) hun toeleveranciers uit het VK te vervangen door producenten van onderdelen of halffabricaten gevestigd in land op het continent van de EU27. Ook de overheden, zowel in het VK als aan de andere kant de EU en haar overblijvende lid-staten, hebben met overgangsmaatrelen en veel informatie daarover voor burgers en ondernemingen de vele fricties en blokkades zo veel mogelijk te voorkomen, die kunnen ontstaan wanneer twee systemen bedrijfsmatig en juridisch van het ene op het andere moment afzonderlijk verder gaan. Op verschillende websites zijn verschillende kanten en voor de diverse economische sectoren de overgangsmaatregelen al uitgetekend (ec.europa.eu/info/brexit, gov.uk, rijksoverheid.nl, vno-ncw.nl). De luchtvaartsector De civiele luchtvaart is bij uitstek een sector met passagiers- en vrachteigen kenmerken, belangen en risico’s. Dat brengt veel regulering en toezicht mee, op verschillende niveaus. Er zijn zowel vanuit een overkoepelende instelling als de EU, maar ook vanuit internationale organisaties waarbij ook veel andere landen (derde landen) zijn aangesloten, veel regels en afspraken tot stand gekomen die veelal tot doel hebben een optimale veiligheid voor het internationale vliegverkeer te garanderen. Aldus kunnen tot nu toe ook internationale luchtvaartmaatschappijen bijvoorbeeld uit de VS, het Verre Oosten, het Midden-Oosten of Australië hun bedrijfsactiviteiten op een veilige manier en met inachtneming van vergelijkbare eisen uitoefenen. Voor deze maatschappijen uit niet-EU landen verandert er met de Brexit niet zo veel. Hun rechten en plichten zijn vaak geregeld in bilaterale internationale overeenkomsten die de EU met deze landen heeft gesloten en die ook na de Brexit van kracht blijven. Door de Brexit wordt het Verenigd Koninkrijk ten opzichte van de EU een derde land. Gezamenlijke reguleringssystemen vallen weg, bij een Hard Brexit van de ene op de andere dag. Dat kan alleen worden gerepareerd door een bilateraal akkoord tussen de EU en het VK, zoals de EU die ook heeft met diverse andere derde-landen Dat akkoord is er evenwel voorlopig nog niet. De oplossing in het internationale verkeer is dan dat beide kanten eenzijdig, maar wel in onderling overleg, voorlopige maatregelen treffen voor het onderlinge vliegverkeer om de veiligheidsrisico’s zoveel mogelijk uit te sluiten en de eigen belangen en die van hun luchtmaatschappijen te beschermen. De contouren van die eenzijdige maateregelen die vanaf 30 maart a.s. om 00.00 uur (Central European Time) dan in de sector zouden moeten gaan gelden, zijn de laatste maanden al duidelijker geworden. Een belangrijk punt voor de regulering van luchtvaartverbindingen is traditioneel de uitwisseling van start- en landingsrecht aan vliegtuigen die worden geëxploiteerd door maatschappijen die zijn gevestigd op het grondgebied van de ander. Binnen de EU is er sprake van een verregaande Open Skies regulering. In de EU gevestigde airlines kunnen in grote mate vrijelijk vliegen naar andere luchthavens binnen het EU grondgebied en vandaar doorvliegen naar andere EU bestemmingen. Met sommige derde landen zoals de VS heeft de EU een wederzijds Open Skies verdrag gesloten. Na de Brexit hebben VK airlines dat recht niet meer, evenmin als EU luchtvaartmaatschappijen voor bestemmingen in het VK. Dat kan in een toekomstig akkoord worden geregeld.

Landingsrechten

De Commissie heeft als tijdelijke maatregel (tot uiterlijk 30 maart 2020) voorgesteld dat de EU lidstaten bilaterale verkeersrechten voor British Airways en andere erkende Britse maatschappijen erkennen, mits het VK dat ook doen voor maatschappijen gevestigd in de EU27. Bilateraal wil zeggen: directe verbindingen van en naar een punt op het grondgebied van het VK en een punt op het grondgebied van de EU. Geen tussenstops met doorvliegmogelijkheid naar een ander punt op dat grondgebied. VK maatschappijen moeten daarvoor in iedere lid-staat waar zij willen vliegen een exploitatievergunningaanvragen. De Raad van Ministers heeft dit Commissie voorstel over air connectivity overgenomen. Naar verwachting zal het ook door het Europees Parlement worden gesteund. De Britse regering heeft verklaard van haar kant een vergelijkbaar besluit te zullen nemen voor EU maatschappijen die verbindingen onderhouden met luchthavens in het VK. Zij moeten zich laten registreren bij de Britse toezichthouder. Erkenning van de Britse maatschappijen is ook van belang voor het EU systeem voor de handel in broeikasgassen (ETS). De Commissie heeft de lijst van airlines inmiddels uitgebreid met de VK luchtvaartmaatschappijen.

Luchtvaartveiligheid

De kwaliteit van bemanningen van vliegtuigen en de technische deugdelijkheid van vliegtuigen ( incl. onderdelen en hulpstukken) zijn onderworpen aan strenge veiligheidsvoorschriften. Zoals nu al voor vliegtuigen van maatschappijen uit derde landen geldt, zullen ook voor vliegtuigen en personeel van VK maatschappijen nieuwe regels gaan gelden om te kunnen vliegen naar en vanaf de Europese markt. Bestaande luchtvaartveiligheidscertificaten, controles en diploma’s afgegeven door autoriteiten in het VK zullen niet automatisch van kracht blijven. Zonder een nieuwe regeling zouden VK maatschappijen hun activiteiten naar de EU moeten staken. Voor vliegtuigen is een certificaat van een erkende fabrikant nodig, die dat heeft verstrekt conform door de EU goedgekeurde regels en controles. Een goedkeuring daarvan door de Britse rijksluchtvaartdienst is in de EU niet langer geldig en vice versa. Op voorstel van de Commissie heeft de Raad ingestemd met een verordening die de geldigheidsduur van VK certificaten met negen maanden verlengt. In de tussentijd kunnen de luchtvaartmaatschappijen samen met de EU luchtvaartdienst EASA bezien of de certificaten ook voor de toekomst voldoen aan de strenge EU voorschriften. Naar verwachting zal het EP dat ook een dezer dagen goedkeuren.

Conclusie

Daarmee zijn op twee belangrijke onderdelen voor een beperkte duur overgangsregels in de luchtvaartsector vastgesteld, die bij een onverhoopte Hard Brexit de voortzetting van bestaande luchtverbindingen mogelijk maken met handhaving van een optimale veiligheid voor passagiers en bemanning.